Nieuws
De voorbije maanden verschenen behoorlijk wat rapporten en onderzoeksresultaten over bossen wereldwijd, vooral dan over tropisch bos. We vatten die graag voor je samen in onderstaand artikel. Eén ding is alvast duidelijk, het zijn bewogen tijden voor het bos.
Bossen houden stand als klimaatbuffer
De klimaatrecords bleven zich in de eerste helft van 2024 verder opstapelen. Juni was de 13e opeenvolgende ‘warmste maand ooit gemeten’. Juli zou heel nipt wat koeler zijn geweest dan vorig jaar, mogelijk een indicatie van de verwachte omslag van het weersfenomeen ‘el Niño’ naar de omgekeerde situatie, een ‘la Niña’. Daardoor zullen de wereldwijde temperaturen mogelijk terug wat zakken, maar daarom blijven we niet gespaard van andere extremen.
Bossen zijn een enorm belangrijke klimaatbuffer. Ze beschermen ons niet alleen tegen veel vormen van klimaatgeweld, maar halen ook nog steeds een aanzienlijk deel van de uitstoot van broeikasgassen uit de atmosfeer. Nieuw onderzoek, op basis van betere gegevens, toonde aan dat boslandschappen wereldwijd nog steeds meer CO2 opnemen door groei in bestaand en nieuw bos dat dat ze uitstoten door ontbossing en bosdegradatie.
Het totale plaatje blijft doorheen de afgelopen 30 jaar ruwweg gelijk, maar de onderzoekers zien wel verschuivingen tussen verschillende dynamieken. Zo wordt de extra uitstoot door afname van de oppervlakte intact tropisch bos en degradatie van boreale bossen gecompenseerd door de hergroei van tropisch bos op verlaten landbouwgrond en grootschalige aanplantingen gematigd bos – voornamelijk in China. De studie wijst er ook op dat een groot deel van de opslagcapaciteit wordt teniet gedaan door ontbossing.
Bovengrondse koolstofdichtheid in het Amazonebekken (blauw = lagere waarden, geel = hoge waarden). Grote concentraties in het Zuidwestelijke deel van het gebied, in Peru, en in het noordoostelijke deel, in Brazilië en Frans Guyana. Gebieden met lagere concentraties tonen duidelijk enkele ontbossingsfronten. Bron: MAAP Project.
Ook een specifieke studie voor het Amazonewoud stelde vast dat het gebied nog steeds een belangrijke koolstof-sink is – zij het met grote verschillen tussen de 7 Zuid-Amerikaanse landen waarbinnen het woud zich bevindt. Bossen zouden ook meer methaan – een enorm krachtig broeikasgas – opnemen dan tot nu toe gedacht.
Bosdegradatie erger dan aangenomen
De nieuwe studies werden mee mogelijk gemaakt door de verdere ontwikkeling en beschikbaarheid van steeds betere data en satellietbeelden – vaak ook ondersteund door AI. Dat de toestand van bossen wereldwijd steeds beter in kaart kan worden gebracht levert jammer genoeg ook minder positief nieuws. Bosdegradatie is daar een pijnlijk voorbeeld van. Het blijft een pak moeilijker te meten dan ontbossing – het verdwijnen van een bos zie je makkelijker op een satellietbeeld dan een bos dat minder gezond wordt – maar verbeterde meetmethodes laten toe om een steeds preciezer beeld te krijgen van de structuur van bossen. Twee studies concluderen met behulp van LIDAR (gebruik van een sensor die met behulp van licht de 3–dimensionale structuur van bossen in kaart brengt) dat zowel wereldwijd als in het Amazonewoud de impact van bosdegradatie groter is dan volgens eerdere berekeningen. Bij ontbossing, aanleg van wegen, branden en onduurzame houtkap zou de diepte van verstoring (gemeten door afname in kruinhoogte) in omliggend bos dubbel zo groot zijn als gedacht. 18% van het overblijvende tropisch regenwoud zou worden beïnvloed door zulke randeffecten. In het grote ontbossingsfront in het Zuidoosten van het Amazonebekken zou degradatie meer CO2 uitstoten dan ontbossing zelf.
Vergelijking van verschillende vormen van bosdegradatie, de kruinhoogte en verlies van kruinhoogte. Gemeten met LIDAR, grootte van elke pixel = 50 op 50 m. Bron: Csillik et al., 2024.
Een van de belangrijke oorzaken van degradatie zijn bosbranden, en die worden er volgens nieuwe data alleen maar erger op.
Naast degradatie blijft ontbossing zelf het grootste wereldwijde bos-probleem. Daarover werden eerder dit jaar al nieuwe cijfers uitgebracht, een studie over het Amazonewoud toont meer in detail hoe er in het gebied grote regionale verschillen zijn wat betreft de rol van de rechtstreekse oorzaken. Vleesproductie (graasweides en veevoer) blijft wel de belangrijkste oorzaak.
Sterke wetgeving is een must
Vrijwillige engagementen en beloftes van bedrijven die producten verkopen die mogelijk ontbossing veroorzaken – en de banken die hen financieren – bieden hier weinig soelaas. Dat is toch de conclusie van het 10-jarig overzicht van het Forest 500 rapport, dat beleid en de uitvoering daarvan evalueert van de grootste spelers. Het rapport wijst er vrij scherp op dat er te weinig vooruitgang wordt geboekt, en legt de nadruk op de nood aan sterkere wetgeving.
Een nieuw rapport van Greenpeace legt opnieuw de vinger op de wonde van de rol van banken: die blijven door het ontbreken van strenge wetgeving in het Amazonewoud olie- en gasontginning financieren. Onderzoek van de KULeuven toont ook aan dat vrijwillige certificeringsstandaarden weinig of geen invloed hebben op verlies van primair bos op nationaal niveau.
De Europese ontbossingswet (EUDR) legt vanaf begin 2025 veel strengere regels op aan bedrijven, en gelijkaardige wetgeving is in ontwikkeling in de VS en andere landen. Een succesvolle en volledige naleving en handhaving van de wet zal bepalend zijn voor de toekomst van wereldwijde bossen. Banken ontsnappen voorlopig wel nog de dans: van hen wordt nog niet verwacht dat hun investeringen en lenigen niet te koppelen zijn aan ontbossing.
Innovatie in de houtsector
Deze zomer kwam ook een nieuwe versie van ‘the state of the world’s forests’ uit, van de FAO (de voedsel- en landbouworganisatie van de VN). Die legt een sterke nadruk op het belang van duurzaam bosbeheer en inzet op innovatie in de houtsector. Technologische ontwikkelingen kunnen een groter aandeel hout geschikt maken voor hoogwaardige toepassingen, en verbeterde methoden om de oorsprong van hout te traceren kunnen helpen bij de handhaving van de EUDR. Dat zulke controles meer dan nodig zijn, wordt nog maar eens aangetoond door een beter inzicht over illegale houtkap in Brazilië.
