FAQ

Wil je graag een voedselbos? Dan kan je in deze publicatie al heel wat informatie vinden: de haalbaarheid van het planten van een voedselbos op verschillende vlakken (juridisch en economisch). Er is ook een hoofdstuk gewijd aan ontwerprichtlijnen die je in gedachten kan houden voor het creëren van een voedselbos.

Zeer kort samengevat:

• tenzij er een of andere natuur- of landschapsbeschermingsregel geldt (VEN, SBZ, historisch permanent grasland, beschermd landschap, groene bestemming…), zijn er voor het aanplanten van bomen (die juridisch niet als een bos beschouwd worden) geen vergunningen nodig.
• Afstandsregels tot perceelsgrenzen gelden wel altijd: bomen en struiken die hoger worden dan 2 m, moeten op minimum 2 m afstand van de perceelsgrens geplant worden. Bomen/struiken die kleiner blijven dan 2 m (aalbessen, frambozen vb. of geschoren hagen) moeten op 0,5 m. Aan spoorwegen, waterwegen, leidingen kunnen nog andere afstandsregels gelden ook.
• Voor constructies/grondverzet is er bijna altijd wel een omgevingsvergunning nodig.
• Professionele landbouwers kunnen beroep doen op een aanplantsubsidie bij registratie als boslandbouw-systeem, verder zijn er geen structurele subsidies voor het aanplanten van een voedselbos
• Voor een bebossing met enkel inheemse soorten, zijn er bebossingssubsidies waarop je beroep kan doen. Op landbouwbestemming moet je dan minsten 0,5 ha bebossen. Er zijn twee types subsidies. Je kan op Bosteller.be – Subsidies kijken in welk systeem jouw perceel zou vallen. Als je voor een bebossing zou gaan, heb je sowieso een gemeentelijke vergunning voor de bebossing op landbouwbestemming nodig. Binnen bosdecreetbos is het ook minder vanzelfsprekend om met commerciële doeleinden te gaan plukken e.d.

Indien je de aanplant van een gewoon bos overweegt, ook nog even dit:

Voor bebossingen vanaf 0,5 ha kunnen wij zowel financiële als inhoudelijke ondersteuning bieden. Daarover kan je hier meer info vinden. Financiële ondersteuning van voedselbossen doen we voorlopig niet meer. Wil je toch nog wat meer ondersteuning? Check dan zeker eens ons betalend aanbod Wonderwoudje. Dat aanbod kan op maat aangepast worden en daarbinnen kunnen we gerust ook een voedselbos ontwerpen.

Dat is niet zo eenvoudig…  Aangezien de oppervlakte bestaand bos binnen Vlaanderen schaars is, zijn die ook streng beschermd binnen het bosdecreet. De omvorming naar een voedselbos dat ingericht is als landbouw vorm zou meer dan waarschijnlijk gezien worden als een ontbossing, waar een verbod op rust. Ook vanuit BOS+ raden we dit af omwille van ecologische redenen.

Alternatief kan je echter ook de mogelijkheid onderzoeken om meer eetbare (inheemse) soorten in te brengen in het bestaande bos. Zo’n omvorming kan een verrijking zijn op zowel sociaal als ecologisch vlak in soortenarme bossen. Ik verwijs je daarvoor in eerste instantie door naar volgende kennisfiche. Let op bij het kappen van bomen om ruimte te maken voor nieuwe soorten: daar is een kapmachtiging voor nodig, zie ook Bos blijft bos: kapmachtiging | Dienstensite Natuur & Bos. Als je vertrekt vanuit een volledig inheems bos, zijn de mogelijkheden voor omvorming beperkter dan als er momenteel ook exoten aanwezig zouden zijn in de boomlaag.

Je kan eventueel ook advies inwinnen bij AVES.

Er zijn veel redenen waarom we kiezen voor klein plantgoed. Kort samengevat: de overlevingskansen van kleine boompjes is veel groter, groot plantgoed is vele malen duurder en het aanplanten met klein plantgoed benadert de natuurlijke situatie beter.

Voor wie graag een uitgebreidere uitleg leest:

•  Klein plantgoed heeft een betere verhouding tussen wortelstelsel en kroon. Hoe groter het plantgoed, hoe slechter de verhouding tussen wortel en gebladerte. De vakliteratuur stelt: ‘De mogelijke problemen bij aanplant nemen namelijk evenredig met de maat toe.’ Klein plantgoed wortelt dus beter. Doordat het plantgoed beter wortelt:
  • sterven er minder planten door bijvoorbeeld droogteperiodes.
  • zijn ze op latere leeftijd ook beter bestand tegen wind
  • zijn ze beter bestand tegen ziektes
• Groot plantgoed is hormonaal verstoord doordat het op de kwekerij veel meer wordt verplant, opgesnoeid, en geleid om op een kunstmatige manier een rechte stam te bekomen. Bij klein plantgoed wordt een rechte stam bekomen doordat de concurrentie tussen planten hen dwingt om recht in de hoogte te groeien.
• De kostprijs: groot plantgoed is een factor 10 duurder dan klein plantgoed, is duurder om te transporteren, en duurder om te planten. Doordat het slechter wortelt moet het bovendien vaker vervangen worden.
• De kroonvorm: stel dat je 1 hoogstam zou planten per plantvak, in plaats van de huidige 50 kleine stuks plantgoed, wordt de kroon breed, bolvormig en heeft hij op lage hoogte al zware takken. Bij een hoog aantal stuks plantgoed wordt de kroon hoog en smal, waar de stam veel rechter en onvertakt is. Hoge, smalle kronen geven veel meer een bosgevoel, met het kathedraalbos van bv het Zoniënwoud als meest extreme voorbeeld. Bovendien kan een boom met een breed vertakte kroon niet meer gebruikt worden voor houtproductie. Met BOS+ houden we graag de optie van houtproductie open.
• De vorming van een scherm: Stel dat je met 1 hoogstam per plantvak zou werken, zou het nog 20 jaar duren voordat de kronen elkaar raken. Tot die tijd zou je onder de bomen dan een grasveld moeten voorzien, dat gemaaid moet worden. Al die tijd zou het geen bos zijn, maar een weide met bomen. Door met veel klein plantgoed te werken, vormen hun kronen snel een scherm. Dat scherm zorgt ook voor een bosgevoel en een microklimaat. Daardoor wordt het echt geschikt voor typische bossoorten, die schaduw en een hogere luchtvochtigheid nodig hebben. Voor grassen en ruigtekruiden is dit microklimaat minder geschikt, waardoor niet meer gemaaid moet worden. Het microklimaat zal ook aangenaam zijn voor wandelaars, zeker tijdens hittegolven.
• De werkwijze met klein plantgoed benadert het best de natuurlijke manier van bosverjonging. In een bos zijn er veel zaailingen per vierkante meter, die elkaar dwingen om snel in de hoogte naar het licht te groeien.
• Op natuurlijke materialen, zoals plantgoed, zit altijd variatie in kwaliteit. Door met veel kleine stuks te werken, is er selectie mogelijk. Zowel natuurlijke selectie (de sterkste planten zullen het hoogste groeien, en uiteindelijk “winnen”), maar ook de beheerder kan selecteren. Bij een klein aantal stuks groot plantgoed is de mogelijkheid voor selectie veel kleiner, elk stuk plantgoed dat niet voldoet zal vervangen moeten worden.

Het antwoord is vanop afstand niet zo makkelijk te geven want veel hangt ook af van de standplaats, het bodemtype en je persoonlijke voorkeur. Maar deze online beschikbare tool kan hulp bieden en kan je makkelijk zelf gebruiken.

Grond zoeken

Je houdt hiervoor best de gangbare immosites in de gaten: Immoweb, Immovlan, Biddit,… Soms wordt er ook bos te koop aangeboden op www.landbouwgrondtekoop.be. Andere sites gespecialiseerd in landbouwgrond of buitengebied zijn:

https://www.comptoir-foncier.be/nl/ 

https://www.boerenhuys.be/nl/home 

https://vanhovevastgoed.be/te-koop/ 

https://www.agrovastgoed.be/nl/  

Good practices

We vinden dat elke bosuitbreiding in Vlaanderen een meerwaarde heeft. Maar een aantal zaken maken een bebossing extra waardevol:

• Als het bos naast bestaand bos ligt, zeker als dat bestaand bos een oud bos is.
• Als het perceel in een groene bestemming ligt

Daarnaast zijn er ook een aantal redenen om een perceel niet aan te kopen om te bebossen:

• Als er pacht rust op het perceel, is de kans zeer klein dat er bos op gerealiseerd kan worden. Dit staat meestal vermeld in het zoekertje, of is na te vragen bij de verkoper.
• Als het perceel een historisch permanent grasland is, is bebossing hierop niet gewenst. Dit kan je controleren op deze kaartlaag op Geopunt.

Welke financiële steun is er?

Voor de aankoop van gronden om te bebossen is er geen structurele subsidie. De voorbije jaren is er wel elk jaar een projectoproep geweest, waarmee de aankoop van gronden (deels) gefinancierd kon worden. Het is mogelijk dat deze projectoproep dit jaar opnieuw gelanceerd wordt. Daarnaast is de subsidie voor bebossing van de Vlaamse overheid van € 25 000 ook hoger dan de kosten van bebossing. Het grondwaardeverlies dat bebossing veroorzaakt is hier deels in meegenomen. Maar niet alle percelen komen in aanmerking voor het volledige bedrag van deze subsidie (zie verder). Voor de kosten van de bebossing kan u ook beroep doen op ons Bosfonds (zie verder).

Projectoproep aankoop gronden bebossing – boscompensatiefonds

Deze projectoproep wordt gefinancierd met middelen uit het boscompensatiefonds van de Vlaamse overheid. Er wordt geen garantie gegeven dat deze projectoproep ieder jaar zal gedaan worden. De belangrijkste voorwaarden uit de vorige jaren zijn:

• Minimale oppervlakte van 0,5 ha (5 000 m²)
• de grond moet liggen in een gebied met ruimtelijke bestemming ‘bos’, ‘overig groen’ of reservaat en natuur’, of in speciale beschermingszones (SBZ).

Let op!

• Deze steun wordt niet automatisch toegekend, er wordt geselecteerd door een jury uit de ingezonden projectvoorstellen, voor zover het budget het toelaat.
• Op het moment van de aanvraag mag je nog geen eigenaar zijn. Je kan dus wel de aankoop al voorbereiden, maar de akte mag nog niet verleden zijn op het moment van de projectaanvraag. Je kan pas een dossier indienen als de projectoproep gelanceerd wordt. Dat gebeurt meestal eind januari/begin februari.
• Er is ook een deadline voor het indienen van het projectvoorstel, meestal 30 april van het lopende jaar.

De voorwaarden, meer informatie en het verloop van de procedure van de projectoproep van vorig jaar kan je vinden op deze webpagina: https://www.natuurenbos.be/projectsubsidies-aankoop.

Subsidie voor bebossing van de Vlaamse overheid

De gewestplanbestemming beïnvloedt de subsidies van de Vlaamse Overheid die je kan ontvangen voor bebossing, het bedrag varieert van 0 tot € 25 000/ha.

• In bestemmingen die aangeduid zijn als landbouwgebied in Ruimtelijke uitvoeringsplannen (RUP’s) of die liggen in Herbevestigd Agrarisch gebied (HAG), bedraagt de subsidie € 3 500/ha.
• In industriegebied kan je geen subsidies ontvangen.
• In de andere bestemmingen bedraagt de subsidie € 25 000/ha

Om te weten welke subsidie het perceel dat je op het oog hebt zou krijgen, kan je het perceel op deze website ingeven, en de subsidie berekenen: https://www.bosteller.be/subsidiesimulator.

Een kanttekening hierbij: als het perceel in landbouwgebied volgens het gewestplan ligt, maar niet is aangeduid als landbouwgebied in een RUP en niet in HAG ligt, dan mag het perceel de laatste twee jaar niet in professioneel landbouwgebruik zijn, anders ontvang je geen subsidie. Het is dus wel mogelijk om het perceel twee jaar te laten rusten, om dan tot bebossing over te gaan om de subsidie te kunnen ontvangen. Als dit niet duidelijk is, mag je het resultaat hiervan ook naar mij doorsturen, dan kunnen we het samen bekijken.

De voorwaarden van deze subsidies vind je op de volgende website: https://natuurenbos.vlaanderen.be/subsidies/subsidies-bebossing-en-herbebossing/subsidie-bebossing

Bosfonds van BOS+

Voor bebossingen kan u ook beroep doen op ons Bosfonds. Wij voorzien 7000 euro/ha aan steun voor bebossingen, die combineerbaar is met bovenstaande subsidies. Dit fonds wordt gespijsd met geld van sponsors en donateurs. Daarnaast kunnen we u ook inhoudelijk begeleiden bij het aanvragen van subsidies en vergunningen, maar ook bij het opmaken van een bebossingsplan en bij de uitvoering. Voor die taken houden we een bepaald bedrag af van de bovenvermelde 7000 euro/ha, maar u houdt steeds minstens 5650 euro over. Voor deze steun vragen we een minimum oppervlakte van 0,5 ha. Deze steun kan gecombineerd worden met de subsidies van de Vlaamse overheid. Als je dat wil kan ik je meer details geven.

Welke vergunningen heb je nodig om te bebossen?

Ook de nodige vergunningen variëren per locatie. In het beste geval heb je geen vergunning nodig. De meest voorkomende vergunning is de vergunning voor bebossing in landbouwgebied. Deze vergunning moet aangevraagd worden bij het college van burgemeester en schepenen. Of een vergunning zal verleend worden, is dus sterk afhankelijk van de lokale politiek. Maar er zijn nog een aantal factoren die meespelen, zoals beschermd cultuurhistorische landschappen. Als je een perceel op het oog hebt, dan mag je dit steeds doorsturen naar iemand van ons. BOS+ kan voor jou bekijken welke vergunningen nodig zouden zijn.

Een hele boterham dus, maar van zodra je een grond gekocht hebt, kunnen wij je ondersteunen via de technische ondersteuning van het Bosfonds (aanvragen subsidies, aanvragen vergunningen, opmaken aanplantingsplan, en opvragen offertes).

Vanuit BOS+ krijgen wij helaas en tot onze spijt veel vragen over lokale ontbossingsdossiers. We kunnen hier helaas maar selectief op reageren. Afhankelijk van de schaal van het dossier, de ecologische waarde maar ook het protest dat er eventueel lokaal al leeft, kunnen we al dan niet ondersteunen. Om de lokale dossiers zelf uit te pluizen, hebben we helaas zelden tijd. We reiken je wel graag enkele tools aan om zelf alvast de strijd aan te gaan.

Indien er een openbaar onderzoek loopt, kan je bezwaar indienen tegen de boskap, én ook je buren hiervoor motiveren. Indienen van bezwaren kan gratis via het omgevingsloket Inzageloket (vlaanderen.be) (daar kan je alle lopende vergunningsaanvragen raadplegen). Indienen van bezwaar vraagt in principe geen juridische ondersteuning.

Tips en info over het indienen van bezwaren of het opzetten van lokale acties voor bos- en natuurbehoud vindt je o.a. bij onze collega’s van Greenpeace en Natuurpunt:

• Introductie op ruimtelijke ordening (webinargeek.com)
• Help, er hangt een geel plakkaat! – WebinarGeek
• Natuur bij ons – Greenpeace België

Buiten de bebossing op eigen grond in Holsbeek, zijn alle bebossingen die wij (mee) uitvoeren op gronden van derden. Die kunnen waargemaakt worden via onze ondersteuning op inhoudelijk en/of financieel vlak. Dat is op diens beurt natuurlijk mogelijk dankzij giften van onze donateurs. Om beroep te kunnen doen op deze ondersteuning, moeten de grondeigenaars waarmee we bebossen in het contract met ons verzekeren dat ze de bebossing minstens 25 jaar lang behouden als bos. Vanaf dan valt ieder type beplanting onder de regels van het bosdecreet en is het verboden om te ontbossen.

Kappingen in normaal en duurzaam bosbeheer zijn natuurlijk nog iets anders dan een ontbossing. In onze eigen bossen hanteren we de ‘Pro Silva principes’: Pro Silva – BOS+ (bosplus.be), dat zijn principes voor een natuurgetrouw bosbeheer. Als een bos op een goede manier beheerd wordt, zal eventuele houtproductie veelal niet winstgevend zijn, maar idealiter wel kostendekkend. Eerste kappingen na een aanplant gebeuren vaak pas na 20 jaar & zijn dan meestal in functie van het vrijstellen van toekomstbomen, om die meer kansen te geven. Als er kappingen gebeuren binnen een bos is dat steeds weloverwogen, want deze hebben een machtiging nodig, of moeten de gestelde maatregelen volgen binnen een goedgekeurd natuurbeheerplan. Meer info vind je in ons kenniscentrum: Bosbeheer – BOS+ (bosplus.be).

Ben je op zoek naar een duurzaam en origineel geschenk? Schenk een boom! Je mag (maar moet niet) dit boompje samen met de ontvanger komen planten op één van onze plantacties. Jullie krijgen bovendien allebei jaarlijkse updates en foto’s over het bos. De ontvanger krijgt bovendien een gepersonaliseerd certificaat. Dat kan je zelf afdrukken of rechtstreeks laten versturen op het door jouw gewenste moment. Je kan boompjes schenken voor elke gelegenheid: verjaardag, huwelijk, kerst, geboorte,… Bovendien krijg je vanaf 4 bomen een fiscaal attest.  Check https://bosplus.be/schenk-een-boom/ voor alle info.

Bomen zijn van levensbelang voor natuur, mens en dier. Ze zuiveren de lucht, nemen CO2 op, zorgen voor verkoeling, zijn goed voor de biodiversiteit en natuurlijk ook gewoon mooi. Wil je zelf een boompje bijdragen maar heb je geen plaats om een boom te planten? Hier kan je een boompje kopen, en dat zelf komen planten op onze plantactie. Je ontvangt ook een certificaat als bewijs van jouw aankoop.

BOS+ biedt sinds kort de mogelijkheid om voor jouw dierbare een herdenkingsbos aan te planten. Dit bos wordt aangelegd samen met familie en vrienden, een gelegenheid om samen het leven van jullie dierbare te vieren en terug te denken aan alle mooie momenten samen. Het planten van een bos in intieme kring zet je bovendien in beweging, niet alleen fysiek, maar ook geestelijk, wat jullie ruimte geeft om het verdriet te verwerken. Je kan er ook voor kiezen om het bos volledig door ons te laten planten. Meer info via bos@bosplus.be of via deze link.