Waarom krijgt een specht geen hoofdpijn?

Wanneer je in het bos wandelt, hoor je vaak in de verte het trommelende geluid van een specht. Dan heb je je misschien wel eens afgevraagd: krijgt die nooit hoofdpijn?

Een hoofd van steen

Een specht ramt zijn hoofd tot wel 12.000 keer per dag tegen een boom. Elke reden is goed voor de vogel om te roffelen: om insecten te zoeken in het hout, om een nest uit te houwen in een boomstam, om vrouwtjes te verleiden of om een territorium af te bakenen. Hun snavel beweegt met een snelheid van zeven meter per seconde (meer dan 25 km/u).

We zijn op aarde voortdurend onderhevig aan de zwaartekracht. Die werkt op ons in met een versnelling van ongeveer 10 m/s². Kruipen we zelf in een racewagen of achtbaan, dan kan die versnelling oplopen tot wel 60 m/s². Gezond is dat niet: enkele minuten aan een versnelling van 160 m/s² is meestal dodelijk. Een verticale versnelling is overigens veel gevaarlijker dan een horizontale versnelling. Duiken we pijlsnel omhoog of omlaag, dan komt er te weinig of net teveel bloed in onze hersenen.

Maar bij de specht ligt dat anders. Terwijl hij zijn kop tegen de stam ramt, werkt er een enorme versnelling op hem in. Dodelijk voor een mens, maar geen probleem voor een specht.

Hoe is dat mogelijk?

Een specht heeft een bijzonder bouw die de schokken kan opvangen.

• De snavel is zeer sterk maar elastisch.
• Tussen de snavel en de hersenen van de specht zit een laag poreus bot, een schokdemper als het ware. Deze koraalachtige laag absorbeert lage-frequentie-trillingen, waardoor die niet doordringen tot de hersenen.
• Onder aan de tong van de specht zit een elastische ondersteuning, die doorloopt over de hele schedel. Dit tongbeen verdeelt de klap gelijkmatig over de hele schedel.
• Tussen de schedel en de hersenen zit een zeer dunne laag hersenvocht, waardoor er minder trillingen worden doorgegeven van de schedel naar de hersenen.
• Een specht heeft kleine hersenen die bovendien heel goed vastzitten in de schedel. Dat maakt een hersenschudding heel wat onwaarschijnlijker.
• De hersenen van een specht zijn glad, in tegenstelling tot bij een mens. Daardoor is het oppervlakte ervan veel kleiner en hebben de schokken minder effect
• Een specht heeft ook een airbag. Een milliseconde voordat de specht het hoofd stoot, trekt hij zijn spieren samen waardoor de ergste klap door relatief veerkrachtige beenderen wordt opgevangen.

Meer dan de drummers van het bos

Maar spechten zijn meer dan de drummers van het bos. Het zijn zogenaamde ecosysteem-ingenieurs. Ze veranderen hun omgeving en creëren daardoor kansen voor andere soorten. Het harde werk van spechten zorgt er bijvoorbeeld voor dat veel andere vogelsoorten kunnen nestelen in de uitgehouwen gaten.

Voor elk gezond, biodivers bos zijn spechten een onontbeerlijke sleutelsoort.