Nieuws
Om Vlaanderen klaar te maken voor de toekomst en aanslepende ruimtelijke problemen op te lossen, adviseert de Taskforce Bouwshift om tienduizenden hectares bouwgronden te verplaatsen en te neutraliseren – dat wil zeggen, planologisch om te zetten naar open ruimte, natuur of landbouwgebied. Het gaat dan om overtollige of slecht gelegen kavels, waaronder gronden die watergevoelig, ecologisch waardevol of belangrijk voor de landbouw zijn. Zo beschermen we niet alleen natuur en boeren, maar iedere Vlaming. Natte natuur en bos verhinderen dat de aarde alsmaar verder opwarmt, en voorkomen overstromingen en droogte.
Eigenaars van zo’n problematische bouwgronden kunnen rekenen op planschadevergoeding. In 2023 werd die vergoeding verhoogd tot het hoogste peil ter wereld, waardoor Vlaanderen het grootste theoretisch mogelijke bedrag moet neerleggen. Zelfs al betreft het grond die eigenlijk niet geschikt is om op te bouwen, of al is de grond enkel maar bestemd als woonuitbreidingsgebied (dat is een reservegebied waarop niet onmiddellijk gebouwd kan worden). Ook eigenaars die lang geleden het geluk hadden dat overheden hun percelen als bouwgrond inkleurden, of hun gronden voor een peulenschil kochten, kunnen zo op een enorme som belastinggeld aanspraak maken.
“De regering paait met deze gunstmaatregel grondspeculatie, maar maakt zo slim bouwbeleid voor lokale besturen onbetaalbaar”, zegt Erik Grietens van Bond Beter Leefmilieu. “In plaats van het draagvlak voor de bouwshift te verhogen, haken gemeenten af.” Zelfs het verplaatsen van slecht gelegen bouwgronden is geen optie meer: tegenover torenhoge planschade staan amper planbaten. Ook dat evenwicht is volledig zoek.
Dat bleek eerder deze maand nog: geen enkele gemeente durft aanspraak te maken op het bouwshiftfonds dat subsidies verleent voor het uitbetalen van planschade. Zelfs met subsidie blijkt het voor gemeenten nog te duur en te onzeker. Natuurpunt, Bond Beter Leefmilieu, Greenpeace, Klimaatzaak, BOS+, Breekijzer, Dryade én Limburgse Milieukoepel trokken de nieuwe planschaderegeling dan ook in vraag bij het Grondwettelijk Hof.
“We moeten aanvaarden dat het Hof deze extreme bonus wettig acht, maar daarom is dit nog niet wenselijk”, zo vat Frederik Mollen van Natuurpunt het arrest nu samen. “Als je grond verplicht een andere bestemming krijgt, moet je daarvoor billijk vergoed worden. Maar sinds 2023 is de slinger helemaal doorgeslagen. Zelfs voor slecht gelegen en watergevoelige gronden moeten lokale besturen nu bedragen ophoesten ter waarde van goede bouwgronden. Zo kan je hen moeilijk overtuigen om mee te werken aan het herstel van onze open ruimte. Ondanks de uitspraak van het Hof, beseft de nieuwe Vlaamse regering intussen gelukkig ook dat het zo niet verder kan”.
Reeds in september vermeldde ze in haar regeerakkoord: “We bewaken de betaalbaarheid van de bouwshift door ervoor te zorgen dat ook het ogenblik van verwerving – wat als criterium is opgenomen in het instrumentendecreet – effectief doorweegt in het bepalen van de planschadevergoeding, zonder afbreuk te doen aan het principe van een correcte vergoeding. Zo moedigen we lokale besturen aan om de bouwshift ook effectief in de praktijk te brengen en overtollige en slecht gelegen bouwgronden te neutraliseren.“ De natuur- en milieubewegingen vragen de regering om hier spoedig werk van te maken, en kijken hoopvol uit naar het concrete verbetervoorstel.
