Nieuws
Terugblik op de enkele bosbeleidsmijlpalen
2022 was op zijn zachtst gezegd behoorlijk belangrijk voor tropisch bos. Het jaar eindigde met een akkoord tussen de Europese instellingen voor de anti-ontbossingswet en met een wereldwijd kader voor bescherming en herstel van biodiversiteit.
Op de Klimaattop COP27 werd – bescheiden – vooruitgang geboekt rond het versterken van de rol van bossen in het klimaatverhaal. In België werden supermarkten gewezen op hun verantwoordelijkheid om wereldwijde ontbossing mee te helpen stoppen. BOS+ volgde deze processen nauwgezet op en probeerde de beleidsontwikkelingen in de goeie richting te duwen. Daarbij kwamen we vaak tot dezelfde conclusie: het gaat de goeie kant op, maar het moet allemaal sneller. Veel sneller. Geen tijd dus om op de lauweren te rusten. Vorig jaar bracht veel hoop, maar we moeten vooruit kijken.
Maar wat brengt 2023 voor het tropisch bosbeleid?
Het pad effenen voor anti-ontbossingswetgeving
Binnen enkele maanden zal de Europese wet rond geïmporteerde ontbossing van kracht gaan. Grote bedrijven die producten op de Europese markt brengen en op de interne markt verhandelen zullen dan anderhalf jaar de tijd krijgen om te voldoen aan alle verplichtingen. KMO’s krijgen nog zes maand langer. Controles door de lidstaten starten vanaf dan. Als de wet voldoende wordt nageleefd door de bedrijven en gehandhaafd door de overheid, dan zal een breed scala aan producten, die een aanzienlijk deel van de wereldwijde ontbossing veroorzaken, niet meer op de Europese markt kunnen belanden. Belangrijk om op te volgen dus: de uitbouw van een solide en vlot werkend controlemechanisme op Belgisch niveau.
Het is een Europese wet, maar de implicaties ervan laten zich voelen tot ver buiten de grenzen van het handelsblok. Onder meer omdat importeurs veel informatie over de producten moeten meegeven, inclusief de locatie van waar het werd geproduceerd.
Dat wil zeggen dat iedereen, doorheen de hele keten vanaf de boer, over inkopers en exporteurs tot verwerkers, mee wordt betrokken in het proces. Daarmee reikt de wet tot aan het front waar tropisch woud wordt bedreigd door oprukkende landbouw. Dan vooral soja en rundsvlees in het Amazonewoud, cacao in West-Afrika en palmolie in Zuid-Oost Azië.
De wet zal ontbossing in haar eentje niet kunnen oplossen. Maar het is wel een dikke draad in het net dat zich spant rond wereldwijde ontbossingsfronten. De EU heeft hiermee ook een grote voorzet gedaan: het VK en de VS werken momenteel aan gelijkaardige wetgeving.
Ondersteuning voor boeren
De EU neemt met de wet dus haar verantwoordelijkheid op: we stellen hoge eisen aan producten vooraleer ze aan te kopen. Dat omdat we zeker willen zijn dat onze consumptie van die producten niet meer bijdraagt aan ontbossing. Maar het is ook onze honger naar die producten die de toeleveringsketens en ontbossingsfronten mee heeft doen ontstaan.
Verschillende landen die palmolie, koffie, cacao of soja exporteren, zijn bezorgd over de impact van de wet op hun nationale economie. Ze hebben die bezorgdheid of zelfs ontevredenheid al duidelijk kenbaar gemaakt aan de EU.
Ontbossingsvrije cacaoproductie door inheemse gemeenschappen in de bufferzone van het Yaneshareservaat, waar BOS+ aan meewerkt.
Bovendien zijn enorm veel mensen voor hun levensonderhoud afhankelijk van het verbouwen en verkopen van die producten. Velen onder hen zijn landbouwerfamilies met kleinschalige bedrijven, die leven van onzeker naar onzeker jaar. Omdat ook zij bos kappen om plaats te maken voor landbouwgrond worden ze vaak met de vinger gewezen. Maar van alle spelers in de hele keten bevinden zij zich vrijwel altijd in de positie met de minste macht en bewegingsvrijheid. De prijs die ze krijgen voor hun producten is ook veel te laag.
Cruciaal om op te volgen dus: een stevig kader en voldoende middelen voor ondersteuning van producerende landen vanuit Europa en Europese landen. Met voldoende aandacht voor een leefbaar inkomen voor boeren.
Financiële sector
Waar de wet nog sterker zou kunnen geweest zijn is de bedekkingsgraad, of ‘scope’. Niet alle producten die ontbossing veroorzaken vallen onder de wet. En veel van de producten veroorzaken niet alleen ontbossing, maar ook vernieling van andere ecosystemen zoals savanne en graslanden.
Een spijtig hiaat is ook dat de financiële sector voorlopig buiten schot blijft.
Een spijtig hiaat is ook dat de financiële sector voorlopig buiten schot blijft. Die sector voorziet nochtans de leningen of investeringen in bedrijfsvoering die ontbossing veroorzaakt. Gemaakte beloftes om dit aan banden te leggen, worden verre van waargemaakt.
Binnen 2 jaar wordt de scope van de wet opnieuw onder de loep genomen. BOS+ zal er ondertussen blijven op hameren dat financiële instellingen en andere ecosystemen dan mee worden opgenomen.
Wereldwijde samenwerking
De volgende klimaattop kwam al in opspraak door de voorgedragen president – die CEO is van een fossiele brandstoffenbedrijf. Een terechte bezorgdheid, want de belangrijkste inzet van de COP28 is het verhogen van de ambities rond mitigatie (het inperken van de uitstoot van broeikasgassen).
Ook voor biodiversiteit is het alle hens aan dek. Dankzij COP 15 is er nu tenminste een wereldwijd kader, maar om biodiversiteitsverlies tegen 2030 ook effectief volledig te stoppen én om te keren richting herstel, zijn massale en dringende acties en investeringen nodig.
Een tropische boomkikker in het Amazonewoud ©Vilda – Bert Willaert
België en Vlaanderen aan zet
Een belangrijke term in het COP-jargon is ‘gedeelde maar gedifferentieerde verantwoordelijkheden’. Alle landen moeten inspanningen leveren om het tij te keren voor klimaat en biodiversiteit, maar rijkere landen, die het meest hebben bijgedragen aan beide crisissen, moeten daarbij een grotere duit in het zakje doen.
Kijken we alleen al naar de bijdrage aan wereldwijde ontbossing, draagt België hier inderdaad een zware verantwoordelijkheid. Door onze import en consumptie verdwijnt jaarlijks ongeveer de oppervlakte van het Brussels gewest aan tropisch bos.
Kijken we alleen al naar de bijdrage aan wereldwijde ontbossing, draagt België hier inderdaad een zware verantwoordelijkheid. Door onze import en consumptie verdwijnt jaarlijks ongeveer de oppervlakte van het Brussels gewest aan tropisch bos. bron: studie van TRASE over ontbossingsrisico gelinkt aan Belgische import en consumptie.
Ons land kan die verantwoordelijkheid opnemen door de ontwikkeling en uitvoering van een ambitieuze nationale biodiversiteitstrategie, met stevige doelstellingen voor natuurbescherming en herstel.
Om ontbossing van ons bord te houden verwachten we ook bijkomende inspanningen van België en Vlaanderen met het afwerken en uitvoeren van strategieën rond duurzame consumptie (Beyond Food, op Belgisch niveau, en de Voedselstrategie en eiwittransitie op Vlaams niveau). Daarin spelen niet alleen overheden, maar ook bedrijven zoals supermarkten een rol.
BOS+ blijft opvolgen
Ook 2023 belooft dus een goed gevuld jaar te worden voor beleidswerk rond tropisch bos. Blijf op de hoogte via de nieuwsberichten op onze website, sociale media en nieuwsbrief.
