Nieuws
Bossen worden vandaag terecht in de verf gezet omwille van hun wereldwijde, enorme maatschappelijke belang, maar ze staan er slechter voor dan 12 maanden geleden. Het is nog even wachten op definitieve cijfers voor 2024, maar het lijkt er niet op dat vorig jaar plots sterke daling zou zijn ingezet, van een tred die consistent te hoog blijft. Op sommige plaatsen wordt vooruitgang geboekt, maar op andere terug de andere kant op. Ontbossingscijfers daalden bijvoorbeeld in het Braziliaanse Amazonewoud, maar dat werd deels gecompenseerd door heel hevige bosbranden in de regio. Bossen kunnen tegen een stootje, maar we worden steeds bezorgder.
Een kwestie van moeten
De gevolgen van de klimaatcrisis en achteruitgang van de biodiversiteit komen elk jaar dichterbij, stilaan leken die ook de aandacht te krijgen die ze verdienen. Maar de wereld is de voorbije jaren op korte tijd ook snel veranderd. De geopolitieke situatie dringt klimaat en biodiversiteit terug naar de achtergrond in het publieke debat – en in de begrotingstabellen. Vlaamse en federale regeerakkoorden nemen op zijn zachtst gezegd niet de sprong vooruit die we nodig hebben om een duurzame toekomst te verzekeren.
Het is een rode draad doorheen nieuwe beleidslijnen die het voorbije jaar werden opgesteld op zowat alle beleidsniveaus: vanuit de sterk veranderende context en het besef dat we ons daaraan dringend zullen moeten aanpassen. En dat wil dan vooral zeggen: stevig en snel inzetten op veiligheid – de EU trekt honderden miljarden uit voor defensie. Dat contrasteert sterk met de aandacht, middelen en inzet voor bossen en andere natuur. Die beschermen ons nochtans ook, tegen risico’s die ook steeds meer existentiële proporties aannemen.
Afbrokkelende samenwerking
Om uitdagingen van geo-kaliber effectief aan te pakken, is versterkte internationale samenwerking nodig, zowat het omgekeerde van wat nu lijkt te gebeuren. Het afronden van de biodiversiteitstop COP16 was in die zin hoopgevend, met een akkoord over wereldwijde financiering voor natuur ter waarde van 200 miljard.
Die beslissing is het resultaat van jarenlange, moeilijke onderhandelingen, met aan de zijlijn wetenschappers, milieuorganisaties, kwetsbare landen die een steeds urgenter pleidooi voeren voor dringende actie en voor veel meer middelen. Wat nu is overeengekomen is een hoog bedrag, maar blijft verre van voldoende om biodiversiteitsverlies te stoppen en is een fractie van de schadelijke investeringen voor natuur.
Effectieve samenwerking betekent ook: ondersteuning bieden aan landen die nog veel bos overhebben, in andere zoveel mogelijk bos proberen herstellen. Dat is niet alleen een kwestie van rechtvaardigheid en solidariteit. Voor de Europese ontbossingswet is ondersteuning van landen met tropisch bos het verschil tussen onze markt afsluiten van ontbossende producten en het écht helpen stoppen van ontbossing.
We zien enkele lichtpunten in de beleidsverklaring van Minister van Ontwikkelingssamenwerking Prévot, die aandacht besteedt aan klimaatadaptatie en biodiversiteit. Maar op details over de budgetten blijft het voorlopig nog wachten. En zonder sterke mitigatie-ambities, zullen de kosten voor adaptatie alleen maar toenemen.
Na de pauze: terugspoelen
Ontbossing blijft aanhouden, de geboekte winst op beleidsvlak het voorbije jaar is te klein om daar wezenlijk verandering in te brengen. Integendeel, verworven beleid om bossen te beschermen en herstellen riskeert te worden teruggeschroefd.
Zo was er de – zeer nipte – aanname van een afgezwakte Europese Natuurherstelwet. Die is van ontzettend belang om de natuur die we verloren zijn, terug te brengen en onze landschappen zo meer toekomstbestendig te maken. Vanuit een nu veel rechtser parlement werden pogingen ondernomen om de Europese ontbossingswet uit te hollen, en de Europese Commissie wil met een ‘omnibus’ -wetsvoorstel regels rond zorgplicht en duurzaamheidsrapportering van bedrijven afzwakken.
Uiteraard kunnen we niet om de verkiezingsoverwinning van Trump heen. In de VS zelf krijgen natuurbescherming en duurzaam bosbeheer stevige klappen, en de overheidsafslankingen hebben enorme gevolgen voor bossen overal ter wereld. Door het doodknijpen van de Amerikaanse ontwikkelingssamenwerking (USAID) viel van de ene dag op de andere ook de steun voor veel waardevolle bosprojecten weg – ook voor partners van BOS+.
Deregulering en besparingen op natuur worden verantwoord vanuit het belang van competitiviteit. Maar veel meer dan het wegwerken van onnodige en kostelijke regeltjes lijkt het toch vooral het afbreken van beleid te zijn dat nodig is om bescherming van bos en burgers te ondergraven. De maatschappelijke en dus ook economische kosten van ontbossing zijn overigens gigantisch – en laten zich ook op steeds kortere termijn voelen. In een tijd waarin het continu over krappe budgetten gaat, is dat geen onbelangrijke factor om mee te nemen.
Deze bosdag is dus geen feestelijke editie, maar we blijven niet bij de pakken zitten. Er zijn stevige pijlers waar we ons kunnen aan optrekken. De Natuurherstelwet heeft enorm veel potentieel om bossen en bomen die in Vlaanderen verloren zijn, terug te brengen en onze landschappen zo meer toekomstbestendig te maken. De Europese ontbossingswet staat in de startblokken om wereldwijde ontbossing sterk terug te dringen. En overal ter wereld blijven lokale en inheemse gemeenschappen weerstand bieden tegen druk van buitenaf om bossen in hun leefgebied te vernietigen.
BOS+ blijft zich dan ook inzetten om van de uitvoering van deze wetten een succes te maken, en onze partners en gemeenschappen te ondersteunen die enorm waardevolle bossen beschermen.
