Nieuws
- Een nieuw rapport van het World Resources Institute stelt dat het totale verlies aan primair bos in de tropen hardnekkig hoog bleef in 2023, waardoor de wereld ver verwijderd is van de doelstelling van netto nul ontbossing in 2030.
- De weinige lichtpuntjes waren Brazilië en Colombia, waar veranderingen in het politieke leiderschap hebben geholpen om de ontbossing in het Amazonegebied terug te dringen.
- Elders echter bereikten verschillende landen recordhoge percentages bosverlies, waaronder de Democratische Republiek Congo, Bolivia en Laos, grotendeels veroorzaakt door landbouw, mijnbouw en bosbranden.
- De auteurs van het rapport roepen op tot “gedurfde mondiale mechanismen en unieke lokale initiatieven … om duurzame vermindering van ontbossing te bereiken in alle landen met tropisch bos”.
JAKARTA – De tropen blijven in een alarmerend tempo primair bos verliezen. In 2023 zal een gebied met bomen ter grootte van 1.25 keer België zijn verdwenen, zo blijkt uit nieuwe gegevens van het GLAD-lab van de Universiteit van Maryland.
Het verlies van primair bos bedroeg vorig jaar 3,7 miljoen hectare, volgens de gegevens die beschikbaar zijn op Global Forest Watch (GFW), een platform dat wordt beheerd door het World Resources Institute (WRI). En hoewel dit een daling van 9% betekent ten opzichte van 2022, is het vrijwel onveranderd ten opzichte van de ontbossing in 2019 en 2021. Gemiddeld heeft de wereld de afgelopen twee decennia elk jaar drie tot vier miljoen hectare tropisch bos verloren.
Hierdoor is de wereld ver verwijderd van het doel van nul ontbossing in 2030, een wereldwijde doelstelling die 145 landen zijn overeengekomen op de COP26 klimaattop in Glasgow in 2021.
Door het verlies van bossen, vooral in de tropen, komen enorme hoeveelheden broeikasgassen in de atmosfeer terecht. Het stoppen en omkeren van bosverlies tegen het einde van het decennium wordt essentieel geacht voor het behalen van de doelstelling van het Akkoord van Parijs om de gemiddelde temperatuurstijging wereldwijd te beperken tot 1,5° Celsius boven het pre-industriële niveau.
“Bossen zijn cruciale ecosystemen voor het tegengaan van klimaatverandering, het voorzien van inkomen en het beschermen van biodiversiteit”, zegt WRI voorzitter en CEO Ani Dasgupta. “De wereld heeft nog maar zes jaar om haar belofte na te komen om ontbossing een halt toe te roepen. De cijfers over bosverlies van dit jaar vertellen een inspirerend verhaal over wat we kunnen bereiken als leiders prioriteit geven aan actie, maar de gegevens wijzen ook op veel gemiste kansen voor zaken waar dringend actie moet worden ondernomen om onze bossen en onze toekomst te beschermen.”
Dasgupta verwees naar de significante afname van bosverlies in Brazilië en Colombia als een van de weinige lichtpuntjes in de gegevens van 2023. Het WRI schrijft de afname toe aan veranderingen in leiderschap en beleidsveranderingen op het gebied van bosbescherming in de twee landen in het Amazonegebied.
Maar de vooruitgang daar is tenietgedaan door een sterke toename in ontbossing in tropische landen als Bolivia, Laos en Nicaragua. In andere landen was ook sprake van een bescheiden toename in bosverlies. Buiten de tropen werd er ook een enorme toename van bosverlies geregistreerd, waarbij Canada een recordverlies door bosbranden registreerde.
Het resultaat was dat de wereld “twee stappen vooruit en twee achteruit” zette in het stoppen van bosverlies, zei GFW directeur Mikaela Weisse.
“Steile dalingen in het Braziliaanse Amazonegebied en Colombia laten zien dat vooruitgang mogelijk is, maar toenemend bosverlies in andere gebieden heeft die vooruitgang grotendeels teniet gedaan,” zei ze. “We moeten leren van de landen die met succes ontbossing afremmen, anders zullen we een van onze meest effectieve middelen om klimaatverandering tegen te gaan, biodiversiteit te beschermen en de gezondheid en levensonderhoud van miljoenen mensen te ondersteunen, snel blijven verliezen.”
Brazilië
Door zijn immense bosareaal heeft Brazilië nog steeds het grootste aandeel in het verlies van primair tropisch bos, met een verlies van 1,1 miljoen hectare in 2023.
Maar dat cijfer vertegenwoordigt een vermindering van 36% van het verlies van primair bos ten opzichte van het voorgaande jaar, en het laagste niveau sinds 2016. Dit heeft geresulteerd in een aanzienlijke daling van het totale aandeel van Brazilië in het totale wereldwijde verlies van oerbossen – van 43% in 2022 naar 30% in 2023.
De afname van het bosverlies valt samen met het eerste jaar dat president Luiz Inácio Lula da Silva weer aan de macht is. Lula had al een track record van drastische vermindering van de ontbossing in het Amazonegebied tijdens zijn vorige termijnen als president van 2003-2010, die een afname van 84% tussen 2004 en 2012 zag.
Sinds zijn aantreden begin 2023 heeft Lula een aantal beleidsmaatregelen genomen om de bossen te beschermen, zoals het intrekken van anti-milieumaatregelen, het erkennen van nieuwe inheemse gebieden en het versterken van de wetshandhaving. Deze acties zijn gericht op het ongedaan maken van de schade die is aangericht door zijn voorganger, Jair Bolsonaro, wiens regering de milieubescherming heeft verzwakt en handhavingsinstanties heeft ontmanteld. Onder Bolsonaro werden geen nieuwe inheemse gebieden erkend en steeg de ontbossing tot het hoogste punt in 15 jaar.
Lula heeft zich met zijn beleid ten doel gesteld om tegen 2030 een einde te maken aan de ontbossing in het Amazonegebied en de andere biotopen van Brazilië. De afname in bosverlies was het sterkst in het Amazonegebied, met 39% minder primair bosverlies in 2023 dan in 2022.
“We zijn ongelooflijk trots om te zien dat er in het hele land zo’n grote vooruitgang wordt geboekt, vooral in het Braziliaanse Amazonegebied”, zegt Mariana Oliveira, manager van het programma voor bossen, landgebruik en landbouw bij WRI Brasil.
Toch was het bosverlies in Brazilië vorig jaar nog steeds bijna het dubbele van het historische dieptepunt van begin 2010.
“Er is vooruitgang in één jaar, maar er is nog veel te doen om te bereiken wat het eerder heeft bereikt”, zegt Matt Hansen, teledetectiewetenschapper aan de Universiteit van Maryland en mededirecteur van het GLAD-lab.
En niet alle Braziliaanse biomen hebben dezelfde trend als de Amazone gezien, want zowel de Cerrado graslanden als de Pantanal wetlands zagen hun bosverlies toenemen in 2023. De Cerrado, de thuisbasis van de rijkste biodiversiteit van alle savanne-ecosystemen ter wereld, kende een toename van 6% in het verlies aan bosbedekking van 2022 tot 2023, waarmee de stijgende trend van vijf jaar werd voortgezet. Het WRI schrijft dit toe aan de uitbreiding van de landbouw, waarbij het areaal van de Cerrado dat is omgezet in sojaproductie de afgelopen 20 jaar meer dan verdubbeld is.
Het Pantanal-bioom, ’s werelds grootste tropische wetland, zag ook een piek in bosverlies in 2023 als gevolg van branden, die zijn verergerd door een meerjarige megadroogte die deels is veroorzaakt door klimaatverandering.
Vrijwillige brandweerlieden die samenwerken met Panthera werken lokaal om kleine branden onder controle te krijgen totdat brandweerlieden van de staat Mato Grosso vanuit de stad ter plaatse kunnen komen. © Panthera Brasil
Hoewel het verlies aan primair bos in het Braziliaanse Amazonegebied is afgenomen, groeit de bezorgdheid dat ’s werelds grootste regenwoud dichter bij een omslagpunt komt – waarna het onherroepelijk zal veranderen in een droge savanne – als gevolg van de terugkoppelingen tussen ontbossing, opwarming en droogte.
Weisse zei dat het moeilijk is om te zeggen of het Amazonegebied het omslagpunt heeft bereikt alleen op basis van de gegevens over het verlies van de boombedekking.
“Maar we hebben een toenemende dynamiek van branden gezien in Bolivia en het Pantanal bioom in Brazilië, een verschuiving in het brandregime waarbij we steeds meer van deze branden zien binnenkomen en herhaaldelijk branden in sommige van deze gebieden,” zei ze. “Het is nog te vroeg om te zeggen of dat komt omdat we een omslagpunt hebben bereikt of dat er andere klimaatfactoren meespelen, maar het is een gebied dat we in de gaten houden.”
Colombia
Colombia is een ander zeldzaam lichtpuntje vanaf 2023, wanneer het slechts 66.000 hectare primair bos verliest, een vermindering van 49% ten opzichte van 2022.
Het WRI merkte op dat de dynamiek van het bosverlies in Colombia nauw verweven is met het vredesproces in het land. De ontbossing is aanzienlijk toegenomen vanaf 2016, toen de regering een vredesakkoord tekende met de Revolutionaire Strijdkrachten van Colombia (FARC).
Decennialang had het rebellenleger strenge beperkingen opgelegd aan de houtkap door burgers, deels om hun dekking te beschermen tegen luchtaanvallen door regeringstroepen. Na het vredesakkoord begonnen de FARC-guerrilla’s te demobiliseren, waardoor er een vacuüm ontstond in de grote stukken afgelegen bos die ze ooit beheersten. Er volgde al snel een stormloop op land, waarbij andere gewapende groepen, lokale veeboeren en industriële groepen zich vestigden en illegale houtkap, mijnbouw en veehouderij bevorderden.
Om dit probleem aan te pakken is president Gustavo Petro Urrego, die in augustus 2022 aan de macht kwam, vredesbesprekingen gestart met verschillende gewapende groepen, met als expliciet doel het behoud van de bossen. Een van deze groepen is Estado Mayor Central (EMC), bestaande uit dissidenten van de FARC, die het initiatief heeft genomen om illegale houtkap te verbieden in de delen van het Amazonegebied die onder zijn controle staan als een “vredesgebaar”.
De regering-Petro heeft ook beloofd om de jaarlijkse ontbossing, of primair en secundair bos, te beperken tot 140.000 hectare door economische alternatieven voor ontbossing te creëren en samen te werken met gemeenschappen in het Amazonegebied om duurzaam beheer van natuurlijke hulpbronnen en het behoud van bossen te bevorderen.
In 2023 voegde Petro zich ook bij andere regenwoudrijke landen zoals Brazilië, de Democratische Republiek Congo (DRC) en Indonesië in een oproep aan rijke landen om het behoud van tropische bossen, waaronder het Amazonegebied, te financieren.
Volgens het WRI is het mogelijk dat met dit beleid de ontbossing in Colombia terugkeert naar het laagste niveau van voor het vredesakkoord.
“Het verhaal van ontbossing in Colombia is complex en diep verweven met de politiek van het land, waardoor de historische afname van 2023 bijzonder krachtig is”, zegt Alejandra Laina, manager natuurlijke hulpbronnen bij WRI Colombia. “Het lijdt geen twijfel dat recente overheidsmaatregelen en de inzet van de gemeenschappen een grote impact hebben gehad op de Colombiaanse bossen, en we moedigen degenen die betrokken zijn bij de huidige vredesbesprekingen aan om deze gegevens te gebruiken als springplank om verdere vooruitgang te versnellen.”
Kleinschalige ontbossing in het Colombiaanse Amazonegebied.
© Rhett A. Butler – Mongabay
Bolivia, Laos en Nicaragua
Aan de andere kant van het spectrum bevinden zich kleinere tropische landen zoals Bolivia, Nicaragua en Laos, die allemaal een snelle toename van het verlies aan bos zagen in 2023, grotendeels als gevolg van branden (in het geval van Bolivia) en de uitbreiding van landbouwgrond.
In Bolivia steeg het verlies aan primair bos met 27% en bereikte een recordhoogte van 490.500 hectare – het derde jaar op rij met een recordhoogte. Het verloren gegane areaal is ook het op twee na grootste van alle tropische landen, ondanks het feit dat Bolivia minder dan de helft van het bosoppervlak heeft van de DRC of Indonesië, de landen met de twee grootste tropische bosgebieden na Brazilië.
Meer dan de helft van het bosverlies in Bolivia werd veroorzaakt door branden, die meestal opzettelijk worden aangestoken voor landbouwdoeleinden. Dit werd nog verergerd door de recordhitte in 2023 door de combinatie van door de mens veroorzaakte klimaatverandering en het natuurlijke El Niño fenomeen.
Landbouwuitbreiding voor basisproducten zoals soja en rundvlees is de andere belangrijke oorzaak van bosverlies in het land.
Een ander land met een record bosverlies is Laos, waar in 2023 136.500 hectare primair bos verloren ging, een stijging van 47% ten opzichte van het vorige record in 2022. Dit tempo van bosverlies is goed voor 1,9% van de resterende oerbossen in Laos en is vijf keer groter dan het Braziliaanse aandeel in het bosareaal.
De uitbreiding van de landbouw, deels gevoed door de vraag en investeringen van China, de grootste importeur van landbouwproducten uit Laos, was de belangrijkste oorzaak van dit bosverlies. De recente economische neergang in Laos kan ook een factor zijn, waarbij meer mensen bos kappen voor landbouwproductie, zei GFW senior research manager Elizabeth Goldman.
Nicaragua zag ook een dramatische toename in bosverlies, dat in 2023 opliep tot 60.000 hectare primair bos, bijna drie keer zoveel als in 2022. Dit betekent dat Nicaragua het hoogste percentage primair bosverlies had in verhouding tot zijn grootte, met een verlies van 4,2% van zijn resterende primaire bos in één jaar.
“Waar is het einde van dit soort hoge druk als je het hebt over 4% op jaarbasis in Nicaragua met weinig bos om mee te beginnen?” zei Hansen van de UMD.
Net als in Laos is het bosverlies in Nicaragua grotendeels het gevolg van de uitbreiding van de landbouw, waarbij rundvlees een belangrijk exportproduct is voor het land en een groot deel van de productie bestemd is voor de VS.
Goudwinning is een andere factor; mijnbouwconcessies zijn sinds 2021 bijna verdubbeld en beslaan nu ongeveer 15% van het land.
Koffie, een van de zeven bosgerelateerde producten die onder de nieuwe EU-regels vallen, groeit op een ontbost stuk land in Laos.
© Rhett A. Butler voor Mongabay
Indonesië
Een ander tropisch land dat in 2023 een aanzienlijke toename van het verlies van primair bos kende, is Indonesië, dat 292.300 hectare verloor. Dat is een stijging van 27% ten opzichte van 2022, dezelfde stijging als in Bolivia.
Maar in tegenstelling tot Bolivia, waar in 2023 een recordverlies aan oerbossen optrad, blijft Indonesië ver onder de historische piek van 2016. Het verlies aan bos in Indonesië is sindsdien sterk afgenomen en bereikte een dieptepunt van 202.900 hectare in 2021.
Het WRI merkte op dat de UMD-statistieken over Indonesië aanzienlijk hoger zijn dan de officiële cijfers van de Indonesische overheid, vanwege verschillen in de manier waarop primair bos wordt gedefinieerd.
Experts voorspelden dat in 2023 grote brandseizoenen zoals die van 2015 en 2019 zouden kunnen terugkeren, maar de verwachte impact op de bossen was minder ernstig dan aanvankelijk verwacht.
“Grote delen van Indonesië hebben wel gebrand, maar dit is meer droog en open landschap in Nusa Tenggara, en sommige daarvan zijn landbouwgebieden, maar over het algemeen geen bos,” zei WRI global forest director Rod Taylor.
Taylor schreef het minder hevige bosbrandseizoen in 2023 toe aan de nattere omstandigheden dan tijdens de El Niño van 2015 en aan de investeringen van de overheid in brandpreventiemogelijkheden en inspanningen van lokale gemeenschappen om bosbranden te bestrijden.
Hij zei dat de overheid “zeker veel strenger is geworden in het handhaven van haar wetten tegen branden”.
Bedrijven werken ook samen om branden op hun concessies te bestrijden, onder andere in de provincie Riau op het eiland Sumatra, het centrum van het Indonesische bosbrandseizoen van de afgelopen jaren.
“Er is een heel goede samenwerking tussen een groot aantal bedrijven op het gebied van echt geavanceerde brandbestrijding en snelle actie om brand te voorkomen zodra het begint,” aldus Taylor.
Veel van het primaire bosverlies dat in 2023 in heel Indonesië plaatsvond, was kleinschalig, minder dan 100 hectaren, maar verspreid over verschillende gebieden. Veel van deze kaalkap was de uitbreiding van oliepalm-, pulphout- en andere industriële plantages op Borneo en Papoea.
Kleine ontginningen voor landbouw hebben ook bijgedragen aan de voortdurende verliezen in verschillende beschermde gebieden, waaronder het Tesso Nilo National Park en het Rawa Singkil Wildlife Reserve op Sumatra, wat suggereert dat kleine boeren achter de ontginningen zitten, aldus Taylor.
De in de Verenigde Staten gevestigde NGO Rainforest Action Network (RAN), die de uitbreiding van oliepalmplantages in Rawa Singkil in de gaten houdt, zegt echter dat de ontbossing in de regio wordt georkestreerd door lokale elites in plaats van kleine boeren, op basis van het kapitaal dat nodig is om de kaalslag uit te voeren. Uit een recent onderzoek van een vereniging van milieujournalisten bleek ook dat de lokale bevolking betaald werd door rijke elites om land te kappen en oliepalmen te planten in het wildreservaat.
Hoewel het verlies aan primair bos in Indonesië de afgelopen zeven jaar constant laag is geweest, is het nog te vroeg om te zeggen of deze trend zich op de lange termijn zal voortzetten of niet, aldus Hansen van de UMD. Dit komt doordat beleidsveranderingen de vooruitgang snel teniet kunnen doen, zoals blijkt uit wat er in Brazilië is gebeurd onder Bolsonaro.
Indonesië krijgt in oktober een nieuwe president: Prabowo Subianto, de minister van Defensie van het land, zal het stokje overnemen van aftredend president Joko Widodo, die twee opeenvolgende termijnen heeft uitgezeten. Prabowo heeft beloofd om veel van Widodo’s beleid voort te zetten, waaronder een programma om het gebruik van biodiesel op basis van palmolie te stimuleren.
In een onderzoek uit 2021 van het Institute for Essential Services Reform (IESR), een Indonesische denktank op het gebied van beleid, wordt geschat dat tegen 2024 4 miljoen tot 6 miljoen hectare land moet worden omgezet in oliepalmplantages om te voldoen aan de binnenlandse en exportvraag naar biobrandstof op basis van palmolie. Dat komt bovenop het bestaande palmolieareaal in Indonesië van meer dan 16 miljoen hectare – een gebied zo groot als Florida.
En met nieuwe plantages komt ook het risico van een toename in ontbossing, waarschuwen experts.
Prabowo heeft ook gezworen door te gaan met Widodo’s voedselplantageproject, dat grootschalige plantages voor voedselgewassen wil aanleggen in het hele land. Sinds de start van het programma in 2020 is uit meerdere rapporten gebleken dat het programma heeft geleid tot het verlies van bossen, waaronder kwetsbare veengebieden.
“Dus ook in Brazilië is er sprake van kortstondige vooruitgang in het afremmen van ontbossing, wat misschien helemaal geen vooruitgang is,” zei Hansen. “We zullen zien wat er in de toekomst gebeurt.
Rook van een bosbrand in Riau.
© Rhett A. Butler voor Mongabay.
Democratische Republiek Congo
In het Congobekken, ’s werelds op één na grootste uitgestrektheid tropisch regenwoud, zag de DRC ook een toename van het verlies van primair bos – een recordhoogte van 526.100 hectare. Het WRI noemt het verlies van primair bos in de DRC “aanhoudend hoog”, aangezien er sinds 2016 elk jaar ongeveer een half miljoen hectare primair regenwoud verloren is gegaan.
Dit is zorgwekkend omdat het Congobekken het laatste grote tropische woud is dat nog steeds een koolstofput is, aldus het WRI. Het bekken bevat naar schatting 29 miljard ton koolstof in de veengronden die de bossen ondersteunen.
De belangrijkste oorzaak van het verlies in de DRC is zwerflandbouw, waarbij land wordt vrijgemaakt en verbrand voor de kortetermijnteelt van gewassen en braak wordt gelegd zodat bossen en bodemvoedingsstoffen zich kunnen herstellen. Het kappen en verbranden van hout voor de productie van houtskool, de dominante vorm van energie in de DRC, is ook de oorzaak van een groot deel van het verlies van primaire bossen. Omdat 81% van de bevolking geen toegang heeft tot elektriciteit en 62% moet rondkomen van ongeveer $2 per dag, blijven mensen bossen kappen voor voedsel en energie.
“Bossen vormen de ruggengraat van het levensonderhoud van de inheemse bevolking en lokale gemeenschappen in heel Afrika, en dit geldt in het bijzonder voor het Congobekken”, zegt Teodyl Nkuintchua, de Congo Basin strategy and engagement lead bij WRI. “Er moeten drastische beleidsmaatregelen worden genomen in het Congobekken om nieuwe ontwikkelingstrajecten in gang te zetten die de overgang van niet-duurzame voedsel- en energieproductiepraktijken ondersteunen en die zowel het welzijn van de inheemse bevolking en lokale gemeenschappen als de inkomsten voor de landen verbeteren.”
Landontginning met vuur in het Congobekken.
© John Cannon voor Mongabay.
Canada
Naast het analyseren van het verlies aan tropische bossen, keek het WRI ook naar het verlies aan boombedekking wereldwijd, een trend die sterk wordt beïnvloed door de jaarlijkse branddynamiek in de boreale bossen van Canada en Rusland.
Wereldwijd ging in 2023 28,3 miljoen hectare aan boombedekking verloren, een stijging van 24% ten opzichte van 2022. Dit was bijna allemaal te wijten aan een enorme toename van het verlies van boombedekking door branden in Canada. In de rest van de wereld nam het verlies aan bosbedekking juist af met 4%.
Canada beleefde in 2023 het ergste bosbrandseizoen ooit door uitgebreide droogte en hogere temperaturen als gevolg van klimaatverandering. Als gevolg daarvan verloor het 9 miljoen hectare bos, vijf keer meer dan in 2022, goed voor 63% van het wereldwijde bosverlies door brand.
Hansen noemde de branden in Canada “een waarschuwend verhaal voor de gevolgen van klimaatverandering”.
Uit koers
Het hardnekkig hoge tempo waarin primair tropisch bos verloren gaat, in combinatie met bosbranden in boreale bossen, betekent dat de ontbossing wereldwijd niet daalt tot het niveau dat nodig is om de ontbossing in 2030 tot stilstand te brengen.
Uit een afzonderlijke analyse van het WRI blijkt dat de ontbossing in 2023 bijna 2 miljoen hectare boven het niveau lag dat nodig is om tegen 2030 ontbossing tot nul te herleiden.
Om tegen 2030 netto nul ontbossing te bereiken, moet het ontbossingsniveau elk jaar met 10% worden verminderd.
“We zijn ver uit koers en gaan de verkeerde kant op als het gaat om het terugdringen van de wereldwijde ontbossing,” aldus Taylor van de WRI.
Alleen vertrouwen op de politieke wil van leiders als Lula in Brazilië is niet genoeg, omdat vooruitgang kan worden teruggedraaid als de politieke wind van richting verandert, zei hij.
“Om de ontbossing te blijven terugdringen, moet de wereldeconomie de waarde van bestaande bossen verhogen ten opzichte van de kortetermijnwinst die het kappen van bossen oplevert om plaats te maken voor boerderijen, mijnen of nieuwe wegen”, aldus Taylor.
Enkele veelbelovende manieren om dit te bereiken zijn op prestaties gebaseerde betalingen zoals REDD+, die herstel van bosbescherming belonen door bossen te waarderen voor de koolstof die ze opslaan, het water dat ze reguleren of hun biodiversiteit, zei hij.
Een ander mechanisme is regelgeving of vrijwillige maatregelen om ontbossing te elimineren uit de toeleveringsketens van grondstoffen, aldus Taylor.
Het waarborgen van de rechten van inheemse volkeren en lokale gemeenschappen die in en rond bossen leven en hen in staat stellen om economische activiteiten te ontplooien die in gezonde bossen en rivieren kunnen worden gehandhaafd, is ook cruciaal om bossen te beschermen, zei hij.
“Er zijn dus zowel gedurfde wereldwijde mechanismen als unieke lokale initiatieven nodig om de ontbossing in alle landen met tropisch bos blijvend terug te dringen,” aldus Taylor.
Bron: Dit artikel is een vertaling van een Mongabay artikel, gepubliceerd door Hans Nicholas Jong in het Engels en te lezen via deze link.
DISCLAIMER: De visie van deze auteur weerspiegelt niet noodzakelijk de visie van BOS+
Omslagbeeld: Satellietbeeld van bosbranden in Quebec, Canada, in juni 2023. Afbeelding door Copernicus-programma (Sentinel-2) via Wikimedia Commons.
