Nieuws
De Vlaamse regering is van plan om het burgers die de natuur willen beschermen via de rechtbank knap lastig te maken. Onder het mom van procedure-optimalisatie, wordt het voor bezorgde burgers bijna onmogelijk om nog verzet aan te tekenen als ze niet rechtstreeks benadeeld worden. Een kwalijke trend, want in het verleden waren het vaak net die alerte burgers die opkwamen voor het algemeen belang en die Vlaanderen behoed hebben voor miskleunen en natuurvernietiging.
Op 3 maart 2021 keurde de Vlaamse regering het ‘ontwerp van decreet’ goed dat het eerder ‘decreet betreffende de organisatie en de rechtspleging van sommige Vlaamse bestuursrechtscolleges tot optimalisatie van de procedures’ moet vervangen. Op het eerste zicht gaat het om een kleine juridische aanpassing, maar de gevolgen voor de rechtsbescherming van de burger, de natuur en het leefmilieu zijn catastrofaal.
Alleen eigenbelang telt nog
Zo bevat het nieuwe decreet een artikel (§6) waarin staat dat rechtbanken een vraag pas behandelen wanneer de beschuldigende partij persoonlijk wordt benadeeld door de kwestie. Een bezorgdheid om het algemeen belang volstaat dus niet meer om naar de rechtbank te kunnen stappen.
Wil jij een zonevreemd bos beschermen tegen een kap waar je zelf geen directe schade van ondervindt, dan zal jouw klacht automatisch geweerd worden. Dat komt omdat, wie binnenkort een omgevingsvergunning wil aanvechten en geen eigenbelang kan aantonen, zal te horen krijgen dat de klacht daarom niet ontvankelijk is. BOS+ heeft in het verleden samen met duizenden burgers de afgelopen jaren al heel wat bos beschermd tegen een kap die ons bosarme Vlaanderen zich echt niet meer kan permitteren. Het nieuw decreetsvoorstel wil daar nu komaf mee maken. Kan niet, vinden wij. Teken de petitie en roep alle parlementsleden op om de natuur en betrokken burgers niét monddood te maken – en dit decreet niét door te voeren.
Aanplakbiljet gemist? Kans verkeken!
Bovendien wordt de toegang tot de rechtbank beperkt tot het moment waarop het nuttig is tijdens de bestuurlijke procedure. Concreet: heb je een geel aanplakbiljet gemist? Jammer. Want als een burger verzuimd heeft om van bij het begin bezwaar aan te tekenen, dan heeft ie z’n kans verkeken om dat in een latere fase nog te doen. In de praktijk betekent het dat het voor de modale burger een stuk lastiger wordt om nog actie te ondernemen, en dat meer bouwaanvragen door de mazen van het net zullen glippen.
Grondwettelijk recht
Ironisch genoeg heeft het Grondwettelijk Hof een eerdere poging om deze regel te introduceren via de zogeheten codextrein, onlangs nog vernietigd. Reden: ons land ondertekende het internationale verdrag van Aarhus, dat net inzet op een ruime toegang tot de rechtbank voor milieuzaken.
De bescherming van een gezonde leefomgeving en natuur zijn daarnaast ook gewoon een grondwettelijk recht. De EU-biodiversiteitsstrategie van de Europese Commissie dringt er in haar advies zelfs letterlijk op aan om de toegang tot de nationale rechter, zowel voor ngo’s als burgers inzake milieuzaken te verbeteren. Dit voorstel van decreet doet net het tegenovergestelde.
Teken de petitie
Binnenkort wordt het voorstel van de Vlaamse regering ter stemming voorgelegd in het Vlaams Parlement. Met deze petitie roepen de ondertekenaars de parlementsleden op om de natuur en betrokken burgers niét monddood te maken – en dit decreet niét door te voeren.
Deze petitie wordt gesteund door Greenpeace, Youth for Climate, Grootouders voor het Klimaat, Bond Beter Leefmilieu, Natuurpunt, WWF België, Bos+, Climate Express, Actiegroep ‘Red onze Kleiputten’ vzw, Ineos Will Fall, Antwerpen Schaliegasvrij, Climaxi, Tegengas/Dégaze, Extinction Rebellion Belgium, Klimaatzaak / L’affaire Climat, FIAN,…
Wantrouwen in de bezorgde burger
De bescherming van het leefmilieu en de natuur zijn bij uitstek maatschappelijke belangen. Het siert burgers als ze voor deze collectieve belangen opkomen, en dus verder kijken dan hun eigen achtertuin. In het verleden waren het vaak die bezorgde burgers, al dan niet geruggensteund door natuur- en milieuverenigingen, die ronduit ongelukkige ruimtelijke projecten tegengehouden hebben – of die projecten verbeterd hebben door hun inbreng. Ga het maar na: bijna elk natuurgebied waar je de afgelopen maanden een coronawandeling kon maken, heeft z’n ontstaan te danken aan burgerhelden die het gered hebben van verkavelaars en onzalige ideeën.
Maar die uitgestoken hand van bezorgde burgers lijkt de Vlaamse regering niet te zien. Integendeel, uit het voorstel blijkt een diep wantrouwen in die burgers. Dat de Vlaamse regering hiermee ingaat tegen grondwettelijke rechten en Europese afspraken is erg. Dat ze haar burgers daarmee reduceert tot NIMBY-activisten, is zo mogelijk nog erger.
Oproep aan parlementsleden
Binnenkort zal het voorstel van de Vlaamse regering ter stemming voorgelegd worden in het Vlaams Parlement.
In een brief gericht aan de parlementsleden, roept een coalitie van natuur- en milieuverenigingen (Actiegroep Leefmilieu Rupelstreek, Bond Beter Leefmilieu, BOS+, ClientEarth, Greenpeace, Limburgse Milieukoepel, Milieufront Omer Wattez, Natuurpunt & WWF) op om de natuur een stem te geven – en dit decreet níét door te voeren:
HOE DE VLAAMSE REGERING DE NATUUR STOEMELINGS HAAR RECHTEN ONTNEEMT EN BURGERS MONDDOOD MAAKT
Geacht parlementslid,
Geachte mevrouw, heer,
Op 3 maart 2021 keurde de Vlaamse regering het ‘Ontwerp van decreet tot wijziging van het decreet van 4 april 2014 betreffende de organisatie en de rechtspleging van sommige Vlaamse bestuurs-rechtscolleges tot optimalisatie van de procedures’ definitief goed.
Artikel 6 van het ontwerp van decreet leest als volgt:
“Zonder afbreuk te doen aan de mogelijkheid om de schending aan te voeren van regels die de openbare orde aanbelangen, kan de schending van een norm of algemeen rechtsbeginsel in elk van de volgende gevallen geen aanleiding geven tot een vernietiging:
1° als de partij die de schending aanvoert, niet wordt benadeeld door de ingeroepen onwettigheid. De omstandigheid dat de aangevoerde schending een onwettigheid uitmaakt die mogelijk aanleiding kan geven tot vernietiging, maakt op zich niet dat de partij benadeeld wordt door de ingeroepen onwettigheid;
2° als de ingeroepen onwettigheid kennelijk niet strekt tot bescherming van de belangen van degene die zich daarop beroept;
3° als de partij kennelijk verzuimd heeft de ingeroepen onwettigheid aan te voeren op het nuttige ogenblik waarop het kon worden aangevoerd tijdens de bestuurlijke procedure.”.
Dit artikel 6 vormt een belangrijk stap achterwaarts in de rechtsbescherming van de burger, de natuur en het leefmilieu:
Artikel 6, 1-2° komt er immers op neer dat burgers die opkomen voor de rechten van natuur, en daartoe een gepast middel aanbrengen, voortaan gedwongen worden om hun persoonlijk belang daarbij aan te tonen, en dit op straffe van ‘onontvankelijkheid’.
Artikel 6, 3° komt min of meer op hetzelfde neer als ‘geen bezwaar, geen beroep’. Een eerder decreet (cf. codextrein), gestemd in uw Parlement, en met een gelijkaardige finaliteit, werd onlangs nog vernietigd door het Grondwettelijk Hof (arrest).
Wij kunnen ons onmogelijk verzoenen met dit ontwerp van decreet, en dit om tal van redenen:
a. Het ontwerp van decreet is volledig in strijd met het internationaal Verdrag van Aarhus dat net inzet op (behoud van) een ruime toegang tot de rechter inzake milieuaangelegenheden.
b. De EU-biodiversiteitsstrategie van de Europese Commissie [COM(2020) 380 final] dringt er op aan om de toegang tot de nationale rechter, zowel door ngo’s als burgers inzake milieuzaken te verbeteren. Dit voorstel van decreet doet net het tegenovergestelde.
c. De bescherming van een gezonde leefomgeving en natuur zijn een grondwettelijk recht. De huidige rechtsbescherming dient minimaal gewaarborgd. Er kan van burgers voortaan niet geëist worden dat ze in elk concreet dossier telkens hun persoonlijke belang moeten aantonen bij een daartoe geschikt middel.
d. Het leefmilieu en de natuur kunnen niet voor zichzelf opkomen. Ze moeten net rekenen op de stem van burgers. Het ontwerp van decreet is dan ook volledig het omgekeerde van waar menig gespecialiseerd jurist ter zake voor pleit: ‘geef natuur rechtspersoonlijkheid’.
e. De bescherming van het leefmilieu en natuur zijn bij uitstek maatschappelijke belangen. Het siert burgers als ze voor deze collectieve belangen opkomen, en dus verder kijken dan hun eigen achtertuin. Het voorstel van decreet beperkt echter de mogelijkheden van de burger tot dit laatste, ten voordele van NIMBY (not in my backyard). Dit kan toch niet de bedoeling van de decreetgever zijn.
f. De beoordeling van dit artikel zal tot oeverloze discussies leiden, alvorens de raad zich nog maar kan buigen over de inhoud van de zaak. Het debat glijdt af van een inhoudelijk naar een procedurele discussie. Er is hoegenaamd geen sprake van een ‘optimalisatie’, laat staan van het verhogen van de bemiddelende functie van de raad.
g. Het ontwerp van decreet staat ook in schril contrast met andere doelstellingen van de Vlaamse regering zoals deze van administratieve vereenvoudiging.
h. Het advies van de Raad van State is terecht zeer kritisch (lees: vernietigend).
Gelet op de overvloed aan fundamentele tekorten, roepen we u als vertegenwoordiger van de burger op om dit specifieke artikel niet goed te keuren.
Wij rekenen graag op uw steun om te komen tot deze enige juiste beslissing.
Geef natuur een stem,
Bart Vangansbeke, voorzitter Natuurpunt
Danny Jacobs, algemeen directeur Bond Beter Leefmilieu
Valerie Del Re, algemeen directeur Greenpeace België
Roseline C. Beudels-Jamar, voorzitter Wereldnatuurfonds
Anaïs Berthier, hoofd EU Affairs ClientEarth
Manu Claeys, voorzitter stRaten-generaal
Bert De Somviele, directeur BOS+
Jan Vandegoor, coördinator Limburgse Milieukoepel
Patrick Vandemenschbrugge, voorzitter Milieufront Omer Wattez
Paul Segers, bestuurder Aktiegroep Leefmilieu Rupelstreek
Bond Beter Leefmilieu Bert De Somviele Vera Dua
Foto credit: Bart Carlier
