Bedreigingen en opportuniteiten voor de populieren verwerkende industrie
Populier is een snelgroeiende boomsoort, kaprijp op 20 jaar. Dit is tegelijkertijd zijn sterkte en zijn zwakte. Indien op een bepaald moment minder bestanden worden aangeplant, wat de laatste 10 jaar duidelijk is gebeurd, wordt de aanvoer aan geoogst hout op korte termijn gevoelig verminderd. Het relatief voorkomen van homogene populierenbestanden is gedaald van 11 % naar 5 %, wat het staand volume heeft gebracht van 3.7 miljoen m³ naar 2.4 miljoen m³. In de aanplantingen zijn meer en meer de zware diameterklassen aanwezig, de kleinere diameterklassen, de toekomst dus, zijn zwaar ondervertegenwoordigd. In omringende regio’s doen zich dezelfde fenomenen van dalend areaal voor. Samen met de hoge export vormen deze schaarste beelden een bedreiging voor de lokale houtverwerkende industrie wegens het beperkt aanbod populierenrondhout.
Wat ligt er aan de basis van dit dalend areaal? De populier is vooral aantrekkelijk voor de privébebosser. Het negatief imago van de boomsoort, wegens zijn niet inheems karakter en zijn ziektegevoeligheid, leidt vaak tot negatief advies bij aanplantingsaanvragen. In openbare domeinen wordt hij zo goed als volledig gebannen.
De opportuniteiten liggen vooral bij nieuwe technologische mogelijkheden: engineered wood products: LVL, CLT, glulam, retificeren, pulp, bio-energy, bio-raffinage…
Populierenhout leent zich heel goed tot het gebruik van geavanceerde houtproducten, die in een verhoogde duurzaamheid resulteren. Gekend is multiplex, een plaatvormige composietmateriaal opgebouwd uit een oneven aantal houtfineerlagen die kruiselings op elkaar verlijmd worden.
Vandaag gaan deze technieken veel verder en spreekt men van engineered wood, letterlijk vertaald: bewerkt (fabrieksmatig samengesteld) hout. Het betreft industriële houtproducten die met een minimum aan materiaal een maximale prestatie kunnen leveren. Multiplex wordt dikwijls aangeduid als het allereerste fabricaat van ‘engineered wood’. Voorbeelden van samengesteld of composiethout zijn OSB-platen, MDF-platen, CLT-platen, gevingerlast hout, Glulam-balken en LVL-balken.
Oriented Strand Board (OSB) is een houtplaat samengesteld uit verschillende lagen houtschilfers (strands) van een vooraf bepaalde vorm en dikte, die onderling door een bindmiddel zijn verbonden. De schilfers van de buitenlagen zijn evenwijdig aan de plaatlengte gericht (oriented), die van de binnenlaag zijn ofwel willekeurig gestrooid ofwel dwars gericht op de lengterichting van de plaat.
Medium-Density Fibreboard of MDF is een geperste plaat uit houtvezels met een middelharde dichtheid. De houtvezels zijn gedroogd en door middel van harsen met elkaar verbonden.
CLT-panelen (cross laminated timber) zijn meerlaagse, kruiselings verlijmde houten panelen, opgebouwd uit eenlaagse platen van massief hout. Meestal zijn de platen 3-, 5- of 7-laags. Wanneer de buitenste laag (zichtlaag) van een andere houtsoort is, wordt het aantal meestal even (4-, 6 of 8-laags).
Glulam is de samentrekking van glued laminated timber en dus synoniem voor gelijmd gelamelleerd hout een houtproduct dat door verlijming wordt samengesteld. Daarbij ligt de draad van het hout in alle verlijmde delen gelijkgericht, te vergelijken dus met een natuurlijk massief stuk hout. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld multiplex waar de draad 90° gedraaid is ten opzichte van de boven- en onderliggende lagen.
LVL is de afkorting van Laminated Veneer Lumber. Een LVL-balk is opgebouwd uit meerdere lagen van 3 à 6 mm dikke fineren, onderling verlijmd met organische watervaste bindmiddelen. De fineerlagen liggen meestal parallel, soms ook gekruist.
De sterkste verbinding wordt momenteel verkregen (en algemeen toegepast) door de gelijmde ‘vingerlas’: twee in elkaar passende freesfiguren in de vorm van een rij vingers.
Hittebehandeld hout is hout behandeld bij hoge temperatuur. Het biedt een belangrijk voordeel, nl. een hogere ‘natuurlijke’ duurzaamheid. Vandaag is het accent echter ook komen te liggen op het verbeteren van de vormstabiliteit, want daardoor wordt het zwel-krimpgedrag en de bijbehorende tendens tot vervorming door vochtwisselingen verbeterd. Het procedé bestaat uit een gecontroleerde pyrolyse van hout waarbij het wordt verhit (180 °C) in afwezigheid van zuurstof (O2), zodat chemische wijzigingen optreden. Hittebehandeld hout wordt daarom wel eens beschouwd als een nieuwe houtsoort met een natuurlijke duurzaamheid vergelijkbaar met bijvoorbeeld tropische loofhoutsoorten. Alle houtsoorten komen in principe in aanmerking voor hittebehandeling, maar lichte loofhoutsoorten zoals populier, hebben hiervoor wel de voorkeur.
Dat populierenhout nog steeds gewaardeerd wordt, zien we in onze buurlanden. In Noord-Frankrijk heeft de groep Thebault in 2018 een nieuwe fabriek opgestart die afrolfineer van populier produceert en ook het bedrijf Garnica investeert in een een fabriek om populierenmultiplex te produceren in Troyes. In Nederland zien we eerder kleinschalige innovatieve bedrijven zoals Peppelhout dat populierenhouten planken produceert voor wanden, buitengevels, plafonds en vloeren.
