Nieuws
Cacao is een fantastisch bosproduct. Alleen al omdat het het hoofdingrediënt van chocolade is. Cacaobomen verdragen bovendien schaduw, waardoor ze in biodiverse agroforestrysystemen kunnen worden geteeld. En de verkoop van cacao als hoogwaardig product kan een belangrijke inkomensbron zijn voor boerenfamilies in het globale zuiden.
Jammer genoeg is er ook een donkere kant aan dit verhaal. De beste gebieden om cacao te telen zijn warm en vochtig, en overlappen dus met tropische bossen – cacaobomen zijn oorspronkelijk afkomstig uit het Amazonewoud. Daardoor is cacaoproductie wereldwijd een belangrijke oorzaak van ontbossing – toch wanneer de cacao niet op een bedachtzame manier wordt geteeld.
Nieuwe ontbossingscijfers
Wanneer bos wordt gekapt om een product te kunnen verbouwen, eender waar ter wereld, en dat product dan wordt ingevoerd, spreken we van ‘geïmporteerde ontbossing’. Een nieuwe studie maakte een inschatting van de blootstelling aan geïmporteerde ontbossing van de Europese Unie en haar lidstaten, voor de periode tussen 2019 en 2021. Zowel voor de EU als voor België komt cacao daar als hoofdverdachte uit de data. Voor de blootstelling aan cacao-gerelateerde ontbossing geschat op ongeveer een derde van het totaal voor de EU en 40% van het totaal voor België.
Voor ons land komt dat overeen met een 80-tal vierkante kilometer, een kleine 30 keer de hoeveelheid jaarlijkse ontbossing in Vlaanderen. Dat oppervlaktecijfer is naar alle waarschijnlijkheid ook een onderschatting: voor landen waar meer detail beschikbaar is liggen de cijfers een pak hoger. Alleen al voor Ivoorkust, het land met het hoogste ontbossingsrisico voor zowel de EU als België, zou het over meer dan 1100 vierkante kilometer gaan. De cijfers van de meer gedetailleerde cases zijn niet helemaal vergelijkbaar met de globale schattingen, door gebruik van verschillende methodes en definities, maar ze geven wel een indicatie van de grootteorde van het probleem. Wat de studie ook duidelijk aantoont, is dat de geïmporteerde ontbossing die aan cacao kleeft, de voorbije jaren niet lijkt te dalen.
Afbeelding: Blootstelling van België aan ontbossing via rechtstreekse import van een reeks producten, ingedeeld volgens land van oorsprong.
De studie herbevestigt ook hoe geconcentreerd de cacao-markt is. Het overgrote deel van de geïmporteerde cacao-ontbossing voor België komt uit een handvol landen: Ivoorkust, Ghana, DRC en Peru. In 2021 ging dan 75% van alle geëxporteerde ontbossing uit Ivoorkust naar de EU via 6 grote handelaars.
Oneerlijke handel
Ook de winstverdeling in de chocoladesector verloopt niet bepaald fair. Zonder cacao geen chocolade, maar cacaoboeren krijgen nog steeds een veel te lage prijs voor hun oogst. In 2022 werd voor slechts 1% van alle cacao-boerenfamilies in Belgische waardeketens bijgehouden of ze een leefbaar inkomen krijgen of niet. Voor 85% was er zelfs geen strategie om tot zo’n inkomen te komen.
De impact van de klimaatcrisis laat zich steeds sterker voelen en ook ontbossing zelf kan het lokale en regionale klimaat in cacao-productielandschappen beïnvloeden. Te nat weer in combinatie met andere factoren (waaronder ook het toekomstperspectief bij een pover inkomen) zorgde dit jaar voor een heel laag oogstcijfer.
Door het kleine aanbod op de wereldmarkt – in combinatie met speculatie – scheerde de cacaoprijs ongeziene toppen. Aan de kassa van de supermarkt hebben we er niet zoveel van gemerkt, maar de sector zit wel degelijk in crisismodus. Hopelijk mondt de situatie uit in de nodige structurele veranderingen: een doorrekening van hogere prijzen voor zo’n waardevol product tot aan de boeren, en een investering in cacao-producerende landschappen, zodat ze ontbossingsvrij en daarmee ook meer klimaatbestendig kunnen worden.
Evolutie van de cacaoprijzen over de voorbije 10 jaar in USD, met een enorme piek de voorbije maanden. De prijs voor een ton cacao staat nog steeds enorm hoog. De vraag is of dit een echte drijfveer kan worden voor structurele verandering in de sector.
Wetgeving als deel van de oplossing
Nieuwe Europese wetgeving heeft het potentieel om bij te dragen aan die nodige transformatie. Met de EUDR-zorgplichtwet zullen bedrijven moeten verzekeren dat de cacao die ze importeren geen ontbossing heeft veroorzaakt en de wet belooft ook structurele ondersteuning voor producerende landen. Vanaf januari 2025 treedt de wet in werking voor grote bedrijven, vanaf juli 2025 voor alle bedrijven in de cacao- en chocoladesector (en naast cacao ook een reeks andere producten met een groot ontbossingsrisico). Dat brengt grote maar nodige uitdagingen met zich mee: in 2022 kon maar van ongeveer 10% van de volumes als ‘ontbossingsvrij’ worden geclaimd. Onder de bredere CSDDD-zorgplichtwet zullen grote bedrijven ook meer inspanningen moeten leveren voor het respecteren van mensenrechten.
BOS+ werkt mee aan ontbossingsvrije cacao-landschappen
BOS+ zet zich op verschillende manieren in om van cacao echt het succesverhaal te maken dat het zou kunnen zijn, aan beide kanten van de waardeketen.
In tropische boslandschappen Ecuador, Peru en Uganda ondersteunen we projecten rond ontbossingsvrije cacaoproductie door lokale en inheemse gemeenschappen. Deze tonen aan dat bosbehoud en welzijn geen trade-off hoeven te zijn. In Ecuador wordt duurzame cacao geteeld door de Waorani vrouwen, deel van de organisatie ASOWAOCA, die hun cacao binnen in hun “chakra” systeem planten, temidden van andere bomen en gewassen in het Amazonewoud. In dit agroforestry-systeem wordt het bos verrijkt met eetbare planten (cacao en andere vruchten), die extra inkomsten geven aan de Waorani vrouwen en hun families, en waarbij het bos behouden blijft en duurzaam beheerd wordt.
In België voeren we mee het pleidooi voor een succesvolle uitvoering en uitbreiding van de Europese ontbossingswet en zoeken we mee naar oplossingen voor een duurzame chocoladesector.
Belangrijke realisatie van de inheemse Waorani in Ecuador
Op 28 mei 2024 vierden we mee een heel belangrijke realisatie van de inheemse Waorani in Ecuador. BOS+ werkt al sinds 2011 via Ecociencia met verschillende Waorani gemeenschappen samen met de focus op de ontwikkeling van een duurzame en kwalitatieve cacaoketen die geen ontbossing veroorzaakt en een waardig inkomen levert. Een proces met heel veel uitdagingen en geleerde lessen, dat nu mooi afgerond werd met de inhuldiging van het lokale cacaocentrum in Konipade, een initiatief van een lokale cacaovereniging die geboren werd in de schoot van dit project. Ook onze regioverantwoordelijke, Debbie Eraly, was aanwezig en deelde met veel enthousiasme en blijdschap deze belangrijke verwezenlijking.
