Hoeveel ton CO2 slaat een bos nu eigenlijk op?

Bos en bomen zijn een toptechnologie om het klimaat te regelen. Bomen nemen CO₂ uit de lucht en zijn echte koolstofreservoirs. Een deel van onze broeikasgasuitstoot kunnen we dus compenseren door het bebossen van grond. Maar hoeveel CO₂ kan een gemiddeld Vlaams bos nu eigenlijk opslaan? Wel, BOS+ maakte de berekening gebaseerd op de beste wetenschappelijke bronnen voorhanden. 

Betrouwbaarheid

De belangrijkste wetenschappelijke bron die we gebruiken om tot dit cijfer te komen, is de “Opbrengsttabellen Nederland 2018”. Deze publicatie van de Universiteit van Wageningen geeft voor vijftien boomsoorten in tabelvorm verschillende cijfers over de groei (vanaf 0 jaar tot 150 jaar). De grote betrouwbaarheid van de opbrengsttabellen volgt vooral uit het feit dat ze het resultaat zijn van zeer lang tijdreeksen van veldmetingen. Het gaat dus om cijfers afkomstig van een reëel vastgestelde groei van echte bomen.

Bovendien zijn voor alle opgenomen soorten metingen gebeurd op rijke bodems (waar de bomen snel groeien) en arme bodems (waar de bomen traag groeien), dit drukt men in de opbrengsttabellen uit door te spreken van boniteitDe boniteit is een maat voor de groei van een bosbestand van een bepaalde boomsoort. Zo kan men bijv. spreken van Beuk boniteit 1 of Grove den boniteit 2. Deze groei hangt af van de boomsoort, de standplaats, het ziekteverleden van het bestand en ook van de standplaatsgeschiktheid van het genetisch materiaal. 1 t.e.m. 5.

Nederland kent een zeer vergelijkbaar klimaat als Vlaanderen dus de cijfers zijn zeker toepasbaar op de Vlaamse bossen. In principe is de boomgroei in Nederland (door de hogere breedteligging en dus o.a. kortere groeiseizoenen) zelfs nog iets lager dan in Vlaanderen en zijn de cijfers dus mogelijks zelfs een kleine onderschatting voor de Vlaamse situatie. Omdat naaldbomen, uitheemse soorten en cultuurpopulieren nauwelijks worden aangeplant bij bosuitbreiding in Vlaanderen, hebben we enkel 7 inheemse loofboomsoorten meegenomen in de berekening: zomereik, beuk, ruwe berk, zwarte els, gewone es en trilpopulier. Onze resultaten geven duidelijk aan dat de koolstofopslag serieus varieert afhankelijk van het soort bodem, en ook de leeftijd van het bos. Het is daarom altijd belangrijk om duidelijk te spreken over gemiddelden, en algemene inschattingen. 

Het volume van een boom

Voor de berekening van de CO2-opslag is de “gemiddelde volumebijgroei”, afgekort tot lm_v, de bepalende factor. Om deze volumebijgroei om te zetten naar gewicht biomassa, wordt er gebruikt gemaakt van soort-specifieke houtdichtheid waarden. Deze houtdichtwaarden komen van een globale databank (Zanne et al.) en zijn redelijk conservatief, dus zouden eerder tot een onderschatting van de koolstofopslag waarden kunnen leiden. 

Omdat de opbrengsttabellen vooral opgesteld zijn voor houtproductiedoeleinden, geeft deze lmv enkel de hoeveelheid hout die er bijgroeit in de stam. Het kroonhout en de wortels worden niet meegerekend. Omdat dat ook allemaal hout is en dus CO2 opslaat, nemen wij dit wel mee in ons cijfer voor CO2-opslag. Dit doen we door gebruik te maken van de biomassa-expansiefactoren, die varieren van 1,5 tot 1,67 (Vande Walle  et al.). Deze expansiefactor is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en geeft de verhouding van het volume in de stam en dikke takken tot het volledig bovengrondse en ondergrondse volume van de boom.  

Door dus de volumebijgroei van de stamEen vereenvoudiging die BOS+ deed t.o.v. Vande Walle et. al, is dat Vande Walle et al. gebruik maakt van de volledige stam en de takken breder dan 7 cm in hun berekeningen i.p.v. de enkel de stam, waar wij over beschikken in de opbrengsttabellen. Hierdoor is er dus een klein deel van de biomassa (namelijk de dikke takken) niet in rekening gebracht, wat tot een onderschatting leidt. (opbrengsttabellen) maal deze expansiefactor te doen, bekom je dus de volumebijgroei van de volledige boom.

Theorie en werkelijkheid  

De opbrengsttabellen zijn ook opgesteld voor een volledige kroonbedekking. In de bebossingen van BOS+ wordt er meestal gewerkt met kloempen, d.w.z groepen van 25 à 50 st plantgoed in dicht plantverband 1 à 1,5 m die worden verspreid over het terrein. De bedoeling is dat er tussen deze kloempen spontane verbossing optreedt. Het succes van deze verbossing is redelijk onvoorspelbaar, en dus ook het effect op CO2 sequestratie. Over het algemeen zal er hierdoor dus een overschatting worden gemaakt in deze berekening, omwille van de vertraging van de natuurlijke verjonging t.o.v. de kloempen, al gebeurt het ook soms dat de natuurlijke verjonging de aanplant inhaalt. 

Bovendien wordt er een gemiddelde genomen van de 7 loofboomsoorten, wat inhoudt dat er wordt verondersteld dat er van elke boomsoort evenveel wordt aangeplant. Dit is zelden de realiteit en zal ook een invloed hebben op de koolstofopslag. 

In onze berekening werd er enkel koolstof berekend in biomassa. Naast CO2-vastlegging in de bomen wordt er door bladval en afbraak van ander dood organisch materiaal ook CO2 vastgelegd in de bodem. De koolstofverhoging in de bodem door de bebossing is op lange termijn ook significant. Echter, omdat de uitgangssituatie (vb. grasland t.o.v. kale akker maar ook het bodemtype) zeer bepalend is, voldoende betrouwbare gemiddelden ontbreken en deze CO2-vastlegging in de bodem vooral belangrijk wordt na twintig jaar nemen we deze, om zeker geen overschatting te maken, niet mee in onze berekening. 

Conclusie: hoeveel CO2 slaat een Vlaams bos nu op? 

Al deze bedenkingen en bronnen indachtig, slaat een Vlaams bos tijdens zijn eerste twintig levensjaren 8,4 ton CO2 per hectare per jaar vastlegt, of 168 ton op twintig jaar. In de eerste vijf levensjaren minder, namelijk 1,4 ton CO2 per hectare per jaar, omdat de bomen dan nog klein zijn.