Koolstofopslag via boslandbouw

Onze aanpak

Zeven Oost-Vlaamse landbouwers nemen deel aan dit pilootproject. Hun gemeenschappelijke doel: koolstof vastleggen via agroforestry, bijdragen aan een duurzame landbouw en daarvoor een billijke vergoeding krijgen. Hier vind je alvast een voorlopig overzicht van drie deelnemende landbouwers. Na afloop van dit project zal de tool uitgebreid worden en kunnen ook andere geïnteresseerde landbouwers instappen.

• Boerin Isabelle

  © BOS+

   

  Isabelle staat aan het hoofd van het Smissenbroek, een ecologisch en biologisch tuin- en landbouwbedrijf in Oosterzele. Ze woont met haar gezin samen met nog enkele jonge gezinnen op het domein van haar ouders. De huizen zijn omgeven door een moestuin en bloementuin, en de landbouwpercelen liggen verder rondom verspreid. Voorlopig teelt ze voornamelijk biologische voedergewassen, vanaf volgend jaar hoopt ze ook te kunnen experimenteren met bakgranen. Op verschillende percelen wil ze de transitie maken naar een meer natuurinclusieve landbouw, met veel aandacht voor een gezonde bodem.

   

      Dicht bij de natuur

  Isabelle haar groene vingers komen niet uit de lucht gevallen, haar moeder is tuinarchitect en het landbouwbedrijf heeft ze van haar vader overgenomen na zijn overlijden. ‘Als kind hadden we geen televisie, en waren we constant buiten aan het spelen.’ ‘Wij waren altijd te vinden in de tuin of in de velden’.

  We lopen via de moestuin en langs een stuk bos richting een van de landbouwpercelen. Het bos is eeuwenoud, waardoor de typische voorjaarsflora zoals bosanemoon en Salomonszegel tot in de tuin prijken. Langs de rand van het bos is een buitenklasje ingericht met boomstammetjes. ‘Ik vind het super belangrijk dat kinderen weer leren hoe de natuur werkt, en waar ons voedsel vandaan komt.’ ‘Daarom stellen we deze locatie beschikbaar voor scholen in de buurt die hier samen met de leerlingen willen komen bijleren over het bos en over het belang van een gezonde bodem’.

  Ze vindt het belangrijk én erg leuk om zoveel mogelijk zelfvoorzienend te zijn: samen met haar gezin en de andere inwoners kweken ze hun eigen groenten en kruiden in een grote moestuin en kruidentuin, oogsten ze fruit en noten uit de boomgaard, zorgen kippen voor eieren en bijen voor honing. Er is heel wat werk te verrichten op het domein dag in dag uit, er lopen dan ook verschillende projecten en initiatieven waar particulieren en bedrijven kunnen aan deelnemen (via een lidmaatschap of eenmalige activiteit). Je kan er komen tuinieren, zaaien en mee oogsten uit de moestuin, bloemen en bessen plukken en het lekkers leren verwerken in gerechten via workshops of activiteiten.

  Op de verschillende landbouwpercelen die bij het domein horen wil Isabelle de huidige teelten gaan combineren met bomen en struiken, voornamelijk voor vruchtenteelt. ‘Bomen en struiken in en langs de percelen zijn cruciaal om de bodem te beschermen tegen hitte en droogte, en via hun bladval verbeteren ze de bodemkwaliteit’ zegt Isabelle. ‘We willen graag meer appels en bessen produceren om te verwerken tot vruchtensappen: appelsap gemengd met bv. vlierbes, cassis of rode kornoelje’. Op onze vraag waarom ze specifiek aan dit project wil mee doen antwoordt ze ‘de koolstofopslag die dankzij de aanplant kan gebeuren draagt bij aan onze strijd tegen klimaatverandering. Het is belangrijk om hier met z’n allen ons steentje aan bij te dragen.’

   

      Boodschap uitdragen

  Isabelle wil graag zelf ook communiceren over het project met haar ‘buurboeren’. Ze vindt het belangrijk om deel te nemen aan dergelijke pilootprojecten om zelf bij te leren en de resultaten mee uit te dragen. Ze is dan ook enthousiast om thematische excursies te laten doorgaan op het domein, en wil via een informatiepaneel op de hoek van het perceel het project en de beoogde resultaten in de kijker zetten.

  Via het Carbon Farming project worden hoogstamappelaars geplant in een alley cropping systeem en wordt een houtkant met bessenstruiken (cassis, vlier) en rode kornoelje geplant.

• Boer Dieter

  © BOS+

   

  Hof van Dorset heet het biologisch veebedrijf van Dieter en zijn vrouw Svenja. Dorset is het schapenras dat ze er kweken. Dieter bracht het ras in 2010 mee van Engeland, waar het geprezen wordt om de smaak van het vlees, maar ook om de robuustheid van het dier. Engeland staat gekend om z’n hagen in het platteland. Dieter wil graag deze landschappelijke troef ook op zijn percelen realiseren.

  Dieter vindt het welzijn van zijn dieren erg belangrijk. De vele hagen op het platteland in Engeland getuigen van een eeuwenoude traditie, waar ze de veekering vormden voor grazende schapen. “Heggen en hagen bieden beschutting voor de dieren, en zijn bovendien mooi en waardevol voor de biodiversiteit”, zegt Dieter. Hij wil daarom hagen aanplanten rondom verschillende van zijn weides.

   

      Waardevolle brandnetels

  Naast schapen worden ook Hereford runderen en varkens gekweekt voor het vlees op het bedrijf van Dieter. De runderen zijn robuuste dieren die niet worden bijgevoederd, en kalven op de weide. Beschutting op de wei is dus belangrijk, en Dieter schat de aanwezige bomen sterk naar waarde. “De runderen gaan steevast in de schaduw van de bomen staan tijdens warme dagen. Ook tussen de brandnetels vertoeven ze graag. Ze eten er ook van. “Veel mensen vinden het onkruid, maar ik vind brandnetels waardevol in mijn weides. Het zijn waardplanten voor heel wat vlinders.”

  Op zijn eigen gronden staan mooi onderhouden knotwilgen, die genoeg hout opbrengen voor het verwarmen van de boerderij. Oude knoesten die afgestorven zijn, houdt hij in de weides als structuurelement voor zijn koeien. “Ze spelen hier graag mee”. Onder de knotwilgen ligt takhout op hopen gestapeld. “Zo bieden de takken een thuis aan tal van andere dieren”. Dieter pacht ook verschillende gronden waar zijn koeien grazen. Daar is de eigenaar zelf al aan de slag gegaan en heeft bomen geplant die hij zelf heeft opgekweekt. Dieter wil deze bomenrijen nu graag vervolledigen.

   

      Roeping

  De boerderij is ook een zorgboerderij. Jongeren die het moeilijk hebben, kunnen hier hun gedachten verzetten en de handen uit de mouwen steken. Dieter geeft ook de vakken lassen en onderhoudsmechanica aan scholieren en jongeren in Brussel. “Zowel het lesgeven als het boeren voelen aan als een roeping voor mij”, lacht Dieter.

  “Voor beide stielen is het hard werken, maar zo heb ik het graag”. Dieter en zijn vrouw verwerken alles zelf op de boerderij. Het voeder voor hun dieren komt van hun eigen velden en van gepachte velden vlakbij. Ze kweken gras en graan voor hun vee, voederbiet voor de jonge runderen en voor de schapen, aangevuld met luzerne. “Ik ben ervan overtuigd dat we in het kader van klimaatverandering met z’n allen minder vlees moeten gaan eten, maar ook ‘beter’ vlees: lokaal gekweekt, met voedsel uit de graasweides of van de nabijgelegen akkers.”

  Via het Carbon Farming project zullen 500 m hagen en heggen aangeplant worden.

• Boer Frank

  

   

  Het biologisch melkveebedrijf van Frank is gelegen in de idyllische Vlaamse Ardennen. Ook de vader en de grootvader van Frank waren landbouwer in deze regio, en zij produceerden hun eigen cider afkomstig van appels van de boomgaarden op hun percelen. Dit wil Frank nu ook gaan doen.

  
  Frank neemt ons mee naar de weides waar zijn koeien lopen, hij wil er appelbomen aanplanten, en liefst lokale, oude appelrassen. “Dat is een familietraditie die ik levend wil houden”, zegt Frank. “Ik wil een mengeling van streekgebonden soorten aanplanten, deels om cider van te maken en deels om via de korte keten te verkopen aan de mensen uit de streek”.  

   

      Houtproductie en notenteelt

  Frank herinnert zich, zeker nu, hoe het vroeger in de zomer altijd koeler was in de boomgaard van zijn vader. Ook de koeien van Frank ondervinden last van de hete zomers,  met de aanplant van bomen wil Frank hun welzijn verhogen. Hij zag immers al vaak genoeg dat wanneer ze kunnen, zijn koeien graag de beschutting van bomen opzoeken.  

  De percelen van Frank liggen verspreid in het glooiende landschap, waar van oudsher bomen en houtkanten aanwezig waren. Frank wil dit traditionele landschap nu voor een stuk herstellen. Op een hoger gelegen perceel wil hij bomenrijen aanplanten, deels voor houtproductie en deels voor de teelt van noten. Ook hier mikt hij opnieuw op de verkoop van zijn producten via de korte keten.  

   

      Oude granen

  Een ander perceel grenst aan een verwilderd bosje. Langsheen de perceelsgrens zal een haag aangeplant worden, die ervoor moet zorgen dat de bramen uit het bosje niet op het perceel gaan woekeren. “Ik ben ervan overtuigd dat bomen iets kunnen betekenen voor de landbouw”, zegt Frank. “We moeten hun functies opnieuw ontdekken”.  

  Frank experimenteert momenteel al met de teelt van oude granen en maïs. Vaak zijn dit meer resistente en sterkere soorten, en sommige molenaars en bakkers zijn geïnteresseerd in die ‘speciallekes’. “Ik verbouw graag streekproducten, het zijn producten met een meerwaarde”, zegt Frank, “en ik wil hetzelfde doen met de bomen en struiken die ik aanplant”.  

  Via het Carbon Farming project zal 2 hectare agroforestry gerealiseerd worden, waaronder een hoogstamboomgaard, alley cropping en een houtkant. 

• Boerin Veerle

  

   

   

  Veerle is al de vierde generatie binnen haar familie op de boerderij in Zarlardinge. Zij neemt het melkveebedrijf over van haar vader Roland. Veerle is advocate milieurecht en stedenbouw, en maakt samen met haar echtgenoot de carrièreswitch naar landbouwer. Haar twee zonen studeren zelf aan de landbouwschool en willen op termijn mee ‘boeren’ met hun ouders. Vader Roland heeft altijd al de gewoonte gehad om bomen te planten nabij de hoeve en langs de graasweides en akkers. Dochter Veerle wil deze traditie eer aandoen en nog een heel aantal extra hagen en bomenrijen planten.

   

      Een band met de dieren

  We lopen via de boomgaard die weelderig bloeit in de richting van enkele van de graasweides voor de koeien. In totaal gaat het om 65 hectare voor 75 melkkoeien en 5 Engelse Longhorns. De Longhorns zijn echte oerbeesten (dubbeldoel) die enkel gekweekt worden op gras. De stier, hoewel zachtaardig, draagt niettemin een stoere neusring. De melkkoeien zijn nieuwsgierig en komen ons begroeten.

  De koeien worden gemolken in een visgraatmelkstal. ‘We verkiezen dit boven een melkrobot, want zo heb je meer contact met de dieren en onderhoud je een band’. Het is duidelijk dat het welzijn van de koeien erg belangrijk is voor Veerle en Roland. ‘Mijn zoon kent alle 75 koeien bij naam, en elk nieuwgeboren kalfje krijgt een kruisje op het voorhoofd. Een familietraditie die mijn zoon verderzet’ vertelt Veerle trots.

   

      Bomen en koeien: een logische combinatie

  Veerle vertelt fier dat haar vader in de streek al de meeste bomen heeft aangeplant, terwijl er veel boeren net bomen verwijderen van hun percelen. Ze plantten reeds twee keer eerder aan met het Regionaal Landschap Vlaamse Ardennen en deden ook mee met het project Populier van Hier van BOS+.

  Roland vertelt over de traditie van bomen planten en onderhouden tijdens zijn jeugdjaren op de boerderij. ‘Vroeger moesten we hagen knippen en lakken voor de “champetter”, die rondkwam om te kijken of ze wel behandeld werden tegen de larven van verschillende keversoorten. Nu zijn ze daarvan afgestapt: die kevers kunnen geen kwaad.’

  Via dit project komen er eiken en populieren langs de graasweides, in de weide zelf komen notelaars. ‘De koeien staan graag onder de notelaars. Bij hitte en droogte of bij regen, en ze hebben daar ook minder last van de insecten’ vertelt Roland (dankzij de juglon die vrijkomt uit de bladeren, red.). De bomen worden dus in de eerste plaats aangeplant voor een groter comfort voor de dieren. ‘Dat we dankzij de aanplant ook koolstof opslaan, is mooi meegenomen’, lacht Veerle.

• Boer Carl

  

   

  Carl is een varkensboer met een gesloten bedrijfsvoering. Daarnaast houdt hij nog een tiental schapen op de kleinere percelen. Zijn ouders komen ook beiden uit boerenfamilies, en dat is altijd zo geweest tot zover hun geheugen rijkt.

  Op het erf steekt eerst Gerard, de vader van Carl, van wal. Hij vertelt hoe ze het bedrijf samen opgebouwd hebben, letterlijk dan. Ze bouwden effectief de hoeve, het huis en de stallen. De liefde voor de boerenstiel zit er ook bij Carl zijn zoontje al goed in. ‘Als we de schapen aan het scheren zijn, neemt hij een oude tondeuze en oefent hij stiekem op onze hond. Hij kan niet wachten om alles al mee te doen en bij te leren. Maar onze hond heeft nu wel een vreemd kapsel’, lacht Carl. Langs de weides waar de schapen grazen wil Carl graag een houtkant en een haag aanplanten, en op het erf komen enkele extra hoogstamfruitbomen. 

  Bomen planten op landbouwgrond: een precies werkje 

  Carl doet op zijn bedrijf aan precisielandbouw. Voor precisielandbouw worden diverse technologieën zoals GPS en sensortechnologie ingezet voor plaats-specifieke teelthandelingen. Teelthandelingen op plantniveau vormen de basis voor verdere optimalisering van de productie en verduurzaming van de teelten.

  ‘Met bomen planten is dat net zo: als landbouwer denk je goed na waar je ze wil, en waarom’, legt Carl uit. Vader Gerard bevestigt: ‘Je zet bomen niet op jouw beste stukken grond, maar op de randen waar ze voor niet te veel schaduw zorgen voor de gewassen’. Via dit project zal een houtkant en een haag geplant worden langs een van de graasweides voor de schapen. ‘Dat zijn de weides die kleinere hoekjes en kantjes innemen, op die perceelsranden staan de struiken op hun plaats’. De schapen zorgen voor het beheer aan hun zijde van de houtkant, Carl beheert de akkerzijde van de aanplant. 

  Gezonde bodem dankzij snippers 

  Er staan al verschillende hagen en houtkanten in de omgeving. ‘Ze geven het landschap een fraaier uitzicht, en ze vormen interessante beschutting voor de grazers door wind af te blokken en schaduw te voorzien op warme dagen’, vindt Carl. Hij is verder ook geïnteresseerd in het hakhout (beheermethode waarbij de bomen worden afgezet tot op de grond waarna deze opnieuw uitlopen, red.) dat hij op termijn uit de houtkant zal kunnen halen. Door het hakhoutbeheer zal de houtkant ook laag blijven, en voor minder schaduw zorgen op het aangrenzende perceel, waar aardappelen, graan of maïs worden geteeld.

  Carl wil de houtsnippers inwerken in zijn akkers om de bodemorganische koolstof te verhogen. ‘Zo houd ik de bodem gezond: hoe meer organisch materiaal er in de bodem zit, hoe productiever die zal zijn en hoe weerbaarder tegen droogtes’, legt Carl uit. Als landbouwer moet je immers nu nog meer dan vroeger op lange termijn gaan denken. De toekomstige uitdagingen zijn divers, onze bodems zijn het échte kapitaal van de landbouwers.