Nieuws
De COP26 in Glasgow loopt stilaan op zijn einde, maar kent nog een drukke agenda. De publicatie van een eerste draft voor de ‘cover decision’ – een overkoepelend statement dat de belangrijkste uitkomsten van de COP samenvat – werd voorgelegd, en zal in de komende uren en dagen nog stevig verder onderhandeld worden. Hoewel deze eerste versie een aantal positieve elementen bevat, blijft het afwachten welke afspraken en ambities ook effectief zullen worden opgenomen: rond internationale klimaatfinanciering, rond de regulering van koolstofmarkten, maar vooral ook rond een aanscherping van de nationale klimaatplannen die alle landen zelf voorleggen. Toch werden er in de rand van de officiële onderhandelingen al een aantal belangrijke engagementen uitgesproken, en de eerste grote belofte plaatste bossen en biodiversiteit meteen op het voortoneel.
Met de ‘Leaders Deal on Deforestation’ hebben intussen meer dan 130 landen zich geëngageerd om ontbossing te stoppen tegen 2030, en om dat te ondersteunen werd 19 miljard dollar toegezegd door overheden en private investeerders. Verder in de week spraken 45 overheden het engagement uit tot ‘dringende acties om de natuur te beschermen en duurzame landbouw te promoten’, en beloofden een aantal financiële instellingen die samen 8,7 biljoen dollar beheren hun investeringen in ontbossing te stoppen tegen 2025.
Belangrijke kanttekeningen bij deze beloften zijn weliswaar hun vrijblijvendheid en de deadlines die erin gehanteerd worden. Maar in elk geval bevestigen ze de positie die bos, natuur en landgebruik op deze klimaattop krijgen toegewezen. Voor een stuk is die aandacht te danken aan het voorzitterschap van het Verenigd Koninkrijk, dat niet alleen voortrekker was in de vermelde beloften, maar ook met een themadag in haar presidency programme natuur en duurzaam landgebruik als klimaatoplossing in de kijker zette.
Daarnaast ging dit weekend ook het Global Landscapes Forum door in Glasgow, een high level side event dat al langer thema’s als klimaat, landgebruik en biodiversiteit met elkaar verbindt. Is de tijd rijp voor een geïntegreerde aanpak van de klimaat- en biodiversiteitscrisis? En wat houdt die dan in?
Een en-en-verhaal
Laat ons eerst een aantal zaken uitklaren; het beschermen, herstellen en uitbreiden van onze bossen en natuur (een ruimtelijke aanpak van de klimaatcrisis zo je wil) en het terugdringen van emissies mogen vooral niet tegen elkaar in de weegschaal gelegd worden. Beide strategieën moeten allebei, en bovendien zo snel mogelijk, worden ingezet willen we een kans maken om de klimaatcrisis het hoofd te bieden. Onze natuur is een sterke bondgenoot, op voorwaarde dat we haar daarvoor de ruimte laten én op voorwaarde dat we haar veerkracht niet verder op de proef stellen door een aanhoudende uitstoot van emissies die steeds meer extreme weerpatronen uitlokt.
Bossen en ecosystemen als vangnet
Daarnaast dreigen bossen en bomen in het klimaatdiscours verengd te worden tot hun potentieel voor koolstofopslag en mitigatie. Maar hun belang voor klimaatadaptatie is minstens even groot. Ze bufferen temperatuurswisselingen en neerslagpatronen, houden water vast, en helpen erosie en overstromingen voorkomen. De noodzaak daarvan wordt op deze COP beklemtoond door die landen die de impact vandaag al het meeste voelen en er bovendien het meest kwetsbaar voor zijn.
Zij spreken de hoop uit dat tegen het einde van deze COP het narratief rond bossen kan verschuiven van mitigatie naar adaptie. Want laat ons niet vergeten; zelf als we er straks in slagen onder de 1,5° temperatuurstijging te blijven, dan gaat dat om een gemiddelde stijging. Heel wat regio’s zullen sterker getroffen worden, en hoe dan ook af te rekenen krijgen met desastreuze gevolgen. Voor hen zijn hun bossen en ecosystemen een vangnet dat beschermd én versterkt moet worden.
Herstel en bescherming
Die nodige verschuiving van bosuitbreiding naar herstel en bescherming is meteen een volgend aandachtspunt rond bos in het klimaatverhaal. De aangekondigde Forest Deal toont dat dit belang politiek wordt onderkend, maar op het terrein ondervinden overheden en ngo’s nog veel financiële en praktische drempels om een ontbossingsstop ook waar te maken.
In veel gevallen blijven de financiële winsten die ontbossing opleveren eenvoudigweg nog te groot in vergelijking met de compensaties die eigenaars en overheden kunnen vinden voor de bescherming ervan.
Costa Rica als gidsland
Toch is er hoop, zoals in het geval van Costa Rica dat erin geslaagd is ontbossing volledig te bannen en sinds de jaren ’80 haar bosoppervlakte zelfs heeft verdubbeld. Andrea Muza Morillo, Costa Rica’s Minister van Milieu, benadrukte op het Global Landscapes Forum dat dit alleen maar mogelijk was door bosbescherming niet los te koppelen aan andere uitdagingen zoals honger en armoede.
Andere sprekers vallen haar bij, zoals Georges Bazongo die werkt aan bosherstel en bescherming in Burkina Faso. In een context waar 80% van de bevolking rond de armoedegrens leeft, moet je voor duurzame duurzaam bosherstel eerst en vooral kijken naar multifunctionele landschappen.
Door in te zetten op de diverse (ver)diensten van bomen – klimaat, biodiversiteit, voedselproductie, hout, erosiebescherming, boek je dubbele winsten. “Voor ons zijn natuurlijke én community based oplossingen de sleutel. Ja, we werken aan klimaatmitigatie en -adaptatie, maar ook aan veerkrachtige gemeenschappen door het integreren van soorten die hen kunnen ondersteunen in hun levensonderhoud.”
Het belang van lokale en inheemse gemeenschappen in de bescherming van onze ecosystemen krijgt op en rond deze COP gelukkig de nodige aandacht, maar projecten kunnen er nog meer voor zorgen dat traditionele kennis wordt geïmplementeerd en dat interventies worden uitgewerkt in samenwerking met deze groepen, en aangepast aan de lokale omstandigheden en noden.
De mens als onderdeel van de biosfeer
Maar er klinkt nog een les door in de boodschap die inheemse gemeenschappen, als stewards van bos en natuur, ons hier op de COP brengen. In het debat rond natuurlijke klimaatoplossingen moeten we ons ervoor hoeden om bos en natuur niet als een commodity – een ‘handelsproduct’ – te gaan beschouwen. Urbanisatie en industrialisatie hebben in een groot deel van de Westerse wereld de verbondenheid tussen mens en natuur drastisch verbroken, en leidden tot een wereldbeeld waarin we vergeten dat ook wij onderdeel uitmaken van onze biosfeer. Of zoals James Marape, eerste minister van Papua New Guinea, ons herinnerde: “Als we niet snel onze verbondenheid met de natuur terugvinden, dan kan het straks te laat zijn. Niet alleen voor de mensheid, maar voor het leven zoals we dat kennen.”
Blabla of boom boom?
“Natuur is lang afwezig geweest in het klimaatdebat en dat is aan het veranderen. Het besef dat natuur, klimaat en landschap verweven zijn, wordt breed gedragen en overgenomen op deze COP” klonk het op het Global Landscapes forum. Maar zal dit inzicht buiten de side events en de verschillende pledges ook terecht komen in bindende akkoorden en actieplannen? Het is nog te vaak een pijnlijke waarheid: vrijwillige engagementen worden meestal niet gehaald. Daarvoor is dan ook een wettelijk kader nodig. De Europese wetgeving die geïmporteerde ontbossing een halt moet toeroepen, zou daar een hoeksteen van kunnen zijn, als en slechts als ze sterk genoeg is. Verwacht wordt dat een eerste voorstel rond deze nieuwe wetgeving op 17 november wordt gepubliceerd. Ook de kloof tussen het discours en de middelen moet gedicht worden. Vandaag krijgen natuurlijke klimaatoplossingen slechts 3% (!) van de totale klimaatfinanciering toegewezen.
BOS+ spreekt alvast de hoop uit dat overheden, financiers en bedrijven de boodschap begrepen hebben, en bos en natuur in al haar facetten omarmen als cruciale deeloplossing voor de verweven crisissen waarmee we vandaag te maken krijgen.
