Bomen buiten het bos – of trees off-forest (TOF) zoals ze in de engelstalige literatuur genoemd worden – zijn op het eerste zicht uiterst makkelijk te definiëren: uiteraard gaat het hier om die bomen die zich buiten het bos bevinden. Het addertje onder het gras zit hem echter in de interpretatie van wat nu precies “een boom” en “een bos” is.
De definities van “een bos” zijn uiteenlopend, zowel als het gaat om een minimum oppervlakte, kroonbedekking of boombedekking. Wat bijvoorbeeld met de Braziliaanse koffie-aanplantingen die overschaduwd worden door rubberbomen? Wat met de kurkeikbestanden waaronder het vee graast in Zuid-Spanje? Maken zij ook deel uit van het bos?
Dan zijn we er nog niet uit wat een boom is. In een boutade stelt Francis Hallé dat bomen “díe planten zijn waartegen je maar beter niet met je wagen rijdt.” De man weet nochtans heus wel waarover hij spreekt, als eminent botanicus, én uitvinder van het kroonvlot, le radeau des cimes, waarmee de diversiteit van de tropische boomkruinen tegenwoordig wordt onderzocht.
Zijn uitspraak illustreert de enorme moeite in wetenschappelijke middens om het begrip boom eenduidig te omschrijven.
Vooral voor de tropenbewoners zijn de bomen op hun velden, rond hun huizen en in hun dorpen van heel groot belang. Een ook bij ons, onder meer in een landbouwcontext en in steden en dorpen, zijn bomen nuttig en kunnen ze bijdragen aan een betere ecologie én economie. Reden genoeg dus om ook stil te staan bij bomen buiten het bos.
U heeft het ongetwijfeld zelf al eens ondervonden: terwijl we aan de kust of op het platteland gerust al een trui kunnen verdragen, loopt men in de stad nog steeds te puffen. Dit komt door het effect dat stedelijke agglomeraties hebben op de lucht- en oppervlaktetemperatuur. Steden zijn echte ‘hitte eilanden’ in de omringende, meer rurale omgeving. Planten en bomen kunnen hierbij een aangename verkoeling bieden en de grote temperatuurverschillen temperen. Met Wonderwoudjes wil BOS+ elke stads-of dorpskern, gemeente per gemeente, vergroenen.
Ook agroforestry is een landgebruik waarbij bomen in landbouw worden ingeschakeld: door bomen met landbouwgewassen of veeteelt te combineren kan wegens positieve interacties tussen beide, mits een goede aanpak en de nodige technische kennis, een hoger rendement behaald worden dan bij traditionele landbouw.
Agroforestry is een landgebruiksvorm op het kruispunt van landbouw en bosbouw. Bomen worden er op eenzelfde perceel gecombineerd met landbouwgewassen en/of veeteelt. Tussen de bomen en de landbouwgewassen in agroforestry-systemen vinden interacties plaats die een positief effect kunnen hebben op zowel economische als ecologische aspecten.
Meer weten