Nieuws
Elke dag verdwijnt in Vlaanderen nog steeds een oppervlakte van zo’n tien voetbalvelden onder asfalt of beton. Het goede nieuws is wel dat de snelheid afneemt.
Vlaanderen is een van de meest volgebouwde regio’s in Europa en wil ontharden in de strijd tegen de klimaatverandering, wateroverlast en de toenemende droogte. Tussen 2013 en 2021 kwam er maar liefst 14.827 hectare verharding bij, of gemiddeld meer dan 5,1 hectare per dag. Dat blijkt uit het Betonrapport 2024 van Natuurpunt en Breekijzer, waar HOGent aan meewerkte.
Met een verhardingsgraad van 15,2 procent is Vlaanderen één van de slechtste leerlingen van de Europese klas. Een kwart van de verharding ligt in landbouw- en natuurgebied, de overige driekwart in harde bestemmingen zoals woon- en industriegebied. Voor elke Vlaming is er zo’n 311 vierkante meter verhard.
Machelen scoort het slechtst, met een verhardingspercentage van 53 procent. Maar Antwerpen spant de kroon wat de snelheid van verharding betreft: elke vier dagen komt er een hectare bij.
Nieuwe vuistregel
Om tegen 2040 geen ruimte meer in te nemen, en de verharding zelfs met 20 procent terug te dringen buiten de steden, zullen we nog een stevig tandje moeten bijsteken, zegt Peter Lacoere van het HOGent-onderzoekscentrum Duurzaam Ruimtegebruik en Mobiliteit.
Dat wordt steeds moeilijker. Sinds de aankondiging van de Betonstop in 2016 gaat het zelfs al over een verdubbeling: van zo’n 10.000 naar een dikke 20.000 hectare netto te ontharden. Dat komt overeen met een inspanning van 1 vierkante meter per Vlaming per jaar, en dat tot 2050.
Volgens Natuurpunt is de ommezwaai eigenlijk heel eenvoudig met een nieuwe vuistregel: wordt er ergens een vierkante meter verhard, dan moet er elders 2 vierkante meter onthard worden.
Er zijn ook enkele positieve trends. Zo toont het Betonrapport dat de verhardingssnelheid de laatste jaren stagneert. En 43 gemeenten zijn er in geslaagd om netto te ontharden in landbouw- en natuurgebieden. Dat wil nog niet zeggen dat zij de eindmeet hebben bereikt, maar het zijn alvast positieve, inspirerende voorbeelden voor Vlaanderen en andere lokale besturen, zegt Natuurpunt.
Betonmeter
Parallel aan het betonrapport – een momentopname van de toestand op vandaag – lanceert Hogent een interactieve Betonmeter. Bijzonder daaraan is dat deze beschikbare Vlaamse data en indicatoren uitsplitst per gemeente, en dat deze ook in de toekomst zal worden geüpdatet en verfijnd. Daarmee is het een waardevol instrument voor lokale besturen bij het formuleren van ambities voor ontharding en hun ruimtelijk beleid.
Want, stelt Lacoere, veel gemeenten onderschatten zowel de toename van ruimtebeslag als van verharding op hun grondgebied. “Het zijn op zich ook vaak kleine toenames jaar in, jaar uit, maar veel kleintjes maken wel een grote. De tool heeft dus absoluut de bedoeling om het bewustzijn van gemeentebesturen en andere beleidsmakers hierover te vergroten.”
Bos onder betonrisico
Een belangrijke indicator voor gemeentebesturen én voor bosliefhebbers, vind je in deze Betonmeter onder het ‘Betonrisico’. Daarmee brengt Hogent voor elke gemeente in kaart welke oppervlakte gronden nu nog in landbouwgebruik zijn of in natuurlijke staat, maar omwille van een harde bestemming rechtstreeks bedreigd worden door bijkomend ruimtebeslag. Door dit betonrisico uit te splitsen naar onder meer beboste gronden, geeft ze een indicatie van ‘zonevreemde’ of ruimtelijk bedreigde bossen die vandaag nog op bescherming wachten. Bij gebrek aan bescherming op decretaal niveau blijft het namelijk aan gemeentebesturen – en in de praktijk aan bezorgde burgers en verenigingen – om deze bossen te vrijwaren van kap.
