Nieuws
Van 5 tot 15 juni vonden in de Duitse stad Bonn klimaatgesprekken plaats, in aanloop naar COP28. Die halfjaarlijkse voorbereidende overlegmomenten staan minder in de kijker dan de uiteindelijke COP op het einde van het jaar, maar zijn daarom niet minder belangrijk. Zeker nu het wel heel duidelijk is geworden dat het tempo van het boeken van resultaten moet worden opgedreven.
In Canada woeden extreem grote en hevige bosbranden waarvan de rook zelfs ons bereikt. Het oppervlaktewater van de Atlantische Oceaan is uitzonderlijk warm. Wetenschappers voorspellen dat we de 1,5° C opwarming binnen enkele jaren al tijdelijk zouden kunnen overstijgen. Er kwam verontrustend nieuws over een onvermijdelijk ijsvrije noordpool binnen een decennium, veel vroeger dan verwacht. Klimaatverandering is hier en nu.
Desondanks lijkt die urgentie – waar ook het laatste IPCC rapport met nadruk op wijst – zich niet te weerspiegelen in de uitkomst van de onderhandelingen. De agenda voor de gesprekken die tijdens de 2 weken moesten worden gevoerd, werd pas officieel aangenomen 2 dagen voor het aflopen van de top. Een belangrijke reden daarvoor blijven de moeilijk te verzoenen posities rond financiering.
Vertrouwensbreuk
Ondersteuning vanuit rijke landen – die niet alleen meer slagkracht hebben maar ook een veel groter aandeel hebben in de opwarming tot nu toe – voor ontwikkelingslanden – die nu al veel sterker de gevolgen ondervinden, werd beloofd en zou ook het vertrouwen moeten opbouwen. Dat zou hen toelaten om zelf een energietransitie in te zetten (mitigatie) en zich tegelijk aan te passen aan klimaatverandering (adaptatie). Maar zoals een recent rapport van Oxfam aantoonde, komen de EU, de VS en anderen hun beloftes niet na. De beloofde jaarlijkse 100 miljard dollar wordt niet gehaald, en van de middelen die wel op tafel worden gelegd zijn een groot deel leningen of niet-klimaatspecifieke middelen. Los van het feit dat 100 miljard dollar veel te weinig is in verhouding tot de uitdagingen waar ze voor staan. En hoe langer we wachten, hoe groter die kloof zal worden: de kosten zullen binnenkort oplopen tot triljarden in plaats van miljarden.
Daarom was het fonds voor schade en verlies (Loss & Damage) zowat het belangrijkste resultaat van COP27 vorig jaar. Daarin werd beloofd een financieringsmechanisme op te zetten om landen die onherroepelijke schade door klimaatverandering ondervinden (denk aan orkanen, overstromingen, zeespiegelstijging,…), financieel te compenseren. Hoe het fonds zou worden gevuld en gebruikt, moet wel nog worden ingevuld, en ook dat beloven nog moeilijke discussies te worden. Rijke landen willen daarvoor liefst een mengeling van creatieve financeringsinstrumenten (via ontwikkelingsbanken, speciale verzekeringen, via humanitaire organisaties,…) terwijl de ontwikkelingslanden graag een specifiek fonds willen, gefinancierd door rijke landen en met beurzen in plaats van leningen.
De financieringskwestie blokkeerde of vertraagde veel van de gesprekken over de verschillende COP-thema’s, zoals het ‘werkprogramma voor mitigatie’ dat voor de nodige ambitieuze opschaling van uitstootvermindering moet instaan.
Aansluitend op de pre-COP in Bonn vond in Parijs een internationale conferentie plaats die net dat thema moest behandelen. Maar ook daar was de uitkomst maar magertjes. Pauzes voor afbetalingen bij klimaatrampen, goedkopere leningen en een oproep voor belastingen op zeevaart en vliegverkeer: allemaal welgekomen, maar het is verre van de nodige transformatie van het wereldwijde financieel systeem. Zoals het er nu uitziet, zullen arme landen en eilandstaten steeds zwaarder getroffen worden door de gevolgen van een probleem waar ze zelf weinig hebben aan bijgedragen. Ondertussen blijven rijke landen overigens de hoofdoorzaak van de klimaatcrisis – fossiele brandstoffen – subsidiëren.
© IISD/ENB – Kiara Worth
#EndFossilFuels
Het afstappen van fossiele brandstoffen is dat andere punt waar de onderhandelingen spaak op blijven lopen. Er wordt keer op keer beslist om de klimaatcrisis aan te pakken, maar het dichtdraaien van de hoofdkraan van uitstoot van broeikasgassen, raakt maar niet in de slotteksten.
De kans dat dit nu wel zal gebeuren, met de olieproducerende Verenigde Arabische Emiraten als gastland voor COP28, en de CEO van het nationaal oliebedrijf ADNOC, Al-Jaber, als voorzitter, lijkt bijzonder klein. Hij heeft wel expliciete ambitie voor 1,5° C geuit en erkend dat een afbouw van fossiel daarvoor noodzakelijk is. Maar hij stelde daarbij geen timing voorop, en heeft geen concrete visie of strategie om van de klimaattop een succes te maken.
Er wordt ook verwacht dat landen die veel inkomsten halen uit fossiel, de discussies zullen proberen wegleiden van emissiereducties naar technologische oplossingen zoals Carbon Capture & Storage (CCS) of – nog erger – Geoengineering. Over CCS is het IPCC heel duidelijk: die zullen niet op tijd voldoende efficiënt zijn om een belangrijk aandeel in de oplossingen te zijn. De oplossingen zijn er trouwens al – vooral het inzetten op hernieuwbare energie en het stoppen van ontbossing.
Verantwoordelijkheid Europa, België en Vlaanderen
Om van COP28 alsnog een succes te kunnen maken, is het cruciaal dat Europa, België en Vlaanderen een eerlijke bijdrage leveren voor klimaatfinanciering én hun ambitie voor en uitvoering van klimaatmitigatie stevig opkrikken. Om zo het vertrouwen terug op te bouwen voor collectieve, wereldwijde stevige inspanningen om uit deze crisis te raken.
Maar waar Europa hier werk probeert van te maken, zorgt verdeeldheid binnen België en lage klimaatambitie van Vlaanderen voor weinig hoop op snelle verbetering. Het ziet er overigens naar uit dat België hierdoor haar nationaal energie- en klimaatplan niet op zijt zal kunnen indienen bij Europa.
Voor moest u nog niet overtuigd zijn: zeer ambitieus klimaatbeleid is dringend nodig, elke tiende van een graad telt. Kom daarom op 3/12 mee naar de klimaatmars, bij de start van COP28 en aan de vooravond van de verkiezingen.
