Nieuws
Bossen zijn van wereldbelang, maar wereldwijde ontbossing blijft doorgaan aan te hoog tempo. Elk jaar wordt het nóg dringender om het tij te keren. In 2023 werd de Europese ontbossingswet EUDR (European Deforestation Regulation) een feit, een belangrijke schakel om de druk op bossen te verlichten. Tegelijk hadden we vorig jaar weinig te vieren, want nieuwe cijfers over ontbossing en bosdegradatie tonen dat die trendbreuk nog niet voor meteen is. Dit jaar zal de uitslag van verkiezingen overal ter wereld, bepalend zijn of die er op tijd zal komen.
Vandaag is het Internationale Dag van de Bossen. Een dag waarbij het belang van bossen overal ter wereld in de kijker wordt gezet. Terecht. Er zijn de maatschappelijke voordelen die ze voorzien voor hun onmiddellijke omgeving: een plek voor recreatie met gunstige gezondheidseffecten, een bron van hout en andere waardevolle materialen en zelfs voedsel, een buffer tegen hitte en droogte, tegen erosie en overstromingen. Ook op continentale en wereldwijde schaal zijn we ons welzijn in grote mate schatplichtig aan bossen. Zo is het Amazonewoud een onmisbare schakel in watervoorziening voor grote delen van Zuid-Amerika. Bossen helpen mee om processen die op planetaire schaal spelen, zoals klimaat en biodiversiteit, stabiel te houden.
Geen trend om vrolijk van te worden
Als wereldwijde maatschappij lijken we dat belang niet echt te appreciëren. Elk jaar verliezen we de oppervlakte van België aan onvervangbaar tropisch regenwoud. Ook bij ons in Vlaanderen, waar we al zo weinig bos hebben, verliezen we ongeveer een voetbalveld per dag. Beloftes, zoals de verklaringen van New York in 2014 en Glasgow in 2021, worden niet waargemaakt. In 2022 nam ontbossing wereldwijd zelfs toe.
Bosbranden komen vaker voor, duren langer en vernielen steeds grotere oppervlaktes bos.
© BOS+ – Arne D’hont
Succesverhalen zoals Indonesië, dat erin slaagde ontbossing door palmolie terug te dringen, en Brazilië ontbossing in het Amazonewoud is afgenomen, dreigen achterhaald te worden: in Zuid-Oost Azië is ontbossing voor papier terug aan een opmars bezig, en ontbossing in de Amazone lijkt zich vooral verplaatst te hebben naar de Cerrado, ook een cruciaal bioom. Naast ontbossing zet ook bosdegradatie zich door en onze klimaatinspanningen zijn al helemaal ontoereikend – waarvan getuige de enorme schaal van bosbranden vorig jaar. Investeringen in ontbossing gaan lustig door, aanpassingen in bedrijfsvoering vorderen veel te traag.
Wereldwijde waardeketens
In Vlaanderen is het vooral verharding, maar wereldwijd blijft de belangrijkste oorzaak van ontbossing onze honger naar landbouwgrond. Of, als we iets meer uitzoomen, onze onstilbare honger naar consumptieproducten. Vleesconsumptie blijft – met graasweides en productie van veevoer – de belangrijkste oorzaak, maar ook voor de productie van palmolie, koffie, cacao, rubber en andere gaat enorm veel tropisch bos tegen de vlakte. Ontbossing is een probleem dat zich uitstrekt over globale toeleveringsketens. Iets wat niet los te koppelen valt van ons eigen voedselsysteem.
Ontbossing in Bolivia; eerst kweekt men soja, wanneer de bodem is uitgeput kan er vee op.
© BOS+ – Arne D’hont
Naar aanleiding van de landbouwprotesten wezen we op de problematische schaal van vleesproductie in Vlaanderen en daaraan gelinkte problemen zoals stikstof en het aandeel ervan in ons ruimtegebruik. Die druk op grond laat zich ook tot ver buiten Europa voelen. Tegelijk zien we ook parallellen tussen de verzuchtingen van boeren bij ons en die in het globale zuiden – zoals een eerlijke verdeling binnen waardeketens en een leefbaar inkomen.
Sleutelrol van beleid
Zoals met alle complexe problemen, zijn ook voor ontbossing nog veel andere factoren van belang. Toegang tot land en economische alternatieven voor kleinschalige boeren in het globale zuiden, handhaving van wettelijk vastgelegde bosbescherming, mijnbouw of infrastructuurontwikkeling, om er enkele te noemen.
Doorheen dit kluwen van alle mogelijke oorzaken en daarmee ook de oplossingen, is overheidsbeleid bepalend. Het verhaal van de Europese Ontbossingswetgeving (EUDR) die eind dit jaar echt van kracht gaat, is wel degelijk een verhaal van hoop. Het is een beleidsinstrument met verregaande implicaties voor de werking van globale waardeketens met invloed op bos. In eigen land zal de Europese Natuurherstelwet – tenzij die toch nog zou worden vermoord, net voor de eindmeet – een veel betere basis bieden voor de toekomst van onze bossen.
Die wetten zijn op zichzelf onvoldoende om de trend te doen keren, maar het zijn wel belangrijke hefbomen in een complex systeem. En hoe solidair, consequent en coherent we zijn in ons Vlaamse, Belgische en Europese beleid rond klimaat en biodiversiteit, heeft wel degelijk invloed op het bosbeleid in andere landen.
Cruciaal bosjaar
Beleid is bepalend voor bos, verkiezingen zijn bepalend voor beleid. En 2024 wordt echt wel een heel cruciaal verkiezingsjaar. We trekken binnenkort naar de stembus om beleidsmakers te kiezen voor álle niveaus in ons land én voor Europa. Ook wereldwijd worden we daarin vergezeld door ongeveer de halve wereldbevolking – een historisch record overigens. De uitkomst van al dat stemgedrag zal bepalend zijn voor de toekomst van bossen, natuur en klimaat – en daarmee de onze.
© BOS+ – Arne D’hontOndanks het feit dat in 2023 het ene na het andere klimaatrecord werd gebroken, lijken de biodiversiteits- en klimaatcrisis in ons land terug op de achtergrond te worden gedrongen in het verkiezingsdiscours – net op het moment dat we versneld actie zouden moeten ondernemen. Bepaalde politieke partijen doen ze af als niet relevant, of komen aandraven met kortzichtige oplossingen. Als het verhaal van wereldwijde ontbossing ons één ding aantoont, is dat er net meer aandacht voor een holistische aanpak nodig is, met aandacht voor complexiteit, die over de grenzen heen kijkt. Een ambitieus amalgaam van echte oplossingen voor enorme uitdagingen die wel degelijk onze aandacht verdienen.
Hoe optimistisch we zullen klinken op de volgende editie van deze bosdag, hangt dan ook heel sterk af van de uitkomst op 9 juni. Met het uitdragen van ons verkiezingsmemorandum en bijdrage aan campagnes van de milieubeweging en die van internationale solidariteit, proberen we mee die mee de goeie richting in de duwen.
