Nieuws
Vlaanderen heeft het dichtste wegennet van Europa. Met 4,8 km aan verharde wegen per vierkante kilometer, scoren we bijna dubbel zo hoog als onze Nederlandse buren. En dat terwijl de bevolkingsdichtheid in Nederland groter is. Die Vlaamse wanverhouding is voor een deel te wijten aan onze gebrekkige ruimtelijke ordening, waar lintbebouwing en verspreide bebouwing de norm zijn. Het onderhouden en aanleggen van al die wegen zorgt voor enorme uitgaven. Helaas zijn die moeilijk in rekening te brengen door ontbrekende, verkeerde of elkaar tegensprekende gegevens.
De financiële relatie tussen onze ruimtelijke ordening en het Vlaamse wegennet is een complexe en toch logische denkoefening. Wat de verspreide bebouwing in Vlaanderen betreft, kunnen we kort zijn: meer wegen kosten nu eenmaal meer geld. Voor lintbebouwing ligt dat anders, want ironisch genoeg was een van de oorspronkelijke argumenten voor lintbebouwing het beperken van de weginfrastructuur. Verbindingswegen ook als erftoegangswegen gebruiken leek een win-winsituatie. Op lange termijn zorgt de lintbebouwing echter voor een toegenomen belasting van het wegennet en dus ook extra onderhoudskosten.
Het grote probleem? Zowel structurele als financiële gegevens over het wegennet zijn gebrekkig of ontbreken zelfs. Dat minister van Mobiliteit en Openbare Werken Ben Weyts (N-VA) onlangs na een parlementaire vraag meedeelde dat er in Vlaanderen 85.000 km aan verharde wegen zijn, terwijl vele andere bronnen het over ongeveer 70.000 km hebben, is daar een sprekend voorbeeld van. Als er al correcte kostencijfers bestaan, dan is het nog steeds moeilijk in te schatten in hoeverre deze verband houden met de gebreken van de ruimtelijke ordening.
Het Vlaamse wegennet
In Vlaanderen zijn er afhankelijk van de bron zo’n 67.000 à 85.000 km aan verharde wegen. Ongeveer 10% daarvan valt onder de bevoegdheid van het Vlaams Gewest. Het gaat dan om autosnelwegen en gewestwegen. Voor de rest van die gigantische berg kilometers gaat het om gemeentewegen, de bevoegdheid van de gemeentes dus. En het is net die laatste categorie die zorgt voor de toenemende verdichting van ons wegennet. Tussen 2000 en 2010 was een verdichting van 6% bijna volledig te wijten aan een groeiend aantal gemeentewegen. Een logisch gevolg van de aanhoudende verkaveling in Vlaanderen.
De rekening
Hier zullen we de situatie voor het Vlaams gewest en de gemeentes apart bespreken aan de hand van een aantal cijfers. Het is best om de twee gescheiden te houden, aangezien verschillende wegtypes ook een verschillende verkeersintensiteit met zich meebrengen.
1. Vlaams Gewest
Op de al eerder aangehaalde parlementaire vraag ging minister Ben Weyts ook dieper in op de financiële middelen die Vlaanderen elk jaar spendeert aan het wegennet. De laatste drie jaar bedroegen die uitgaven telkens zo’n 17.000 euro per km autoweg. Voor Vlaanderen komen we dan aan 1,4 miljard euro en als we enkel naar lintbebouwing kijken, komt het neer op 102 miljoen euro. Het (her)aanleggen van wegen is niet inbegrepen in dat bedrag.
Dat Weyts reageerde dat ‘kernen en steden onderling verbonden moeten zijn’ is terecht, maar ook onvolledig. De verspreide Lintbebouwing en verspreide bebouwing zorgen voor toegenomen verplaatsing met de auto. Op dat vlak scoort België veel slechter dan landen met compacte kernen, zoals Nederland, Denemarken en Zweden. Als we de trend van het aantal voertuigkilometers bekijken, lijkt het er niet snel beter op te worden.
2. Gemeentes
Tien keer zoveel wegen leiden niet noodzakelijk tot tien keer zoveel onderhoudskosten. Gemeentewegen worden nu eenmaal minder intensief gebruikt. Toch kunnen we stellen dat het dichte wegennet voor de Vlaamse gemeentes een zeer hoge kost met zich meebrengt. Uit overkoepelend onderzoek van Belfius blijkt dat bijna 30% van de gemeentelijke investeringen in 2014 naar wegenbouw en –onderhoud ging. Voor bijvoorbeeld basisonderwijs (3,3%) en groene ruimte (1,7%) waren de budgetten minder gunstig.
Case
Dat de ruimtelijke ordening ons op verschillende manieren in de kosten jaagt, wordt misschien nog het best duidelijk met een concreet voorbeeld. Voor de heraanleg van een weg zijn onteigeningen vaak onvermijdelijk, zoals bij de N253 in Huldenberg het geval was. Met de afbraak van 28 woningen was zo’n 15 miljoen euro gemoeid, een astronomisch bedrag dat vermeden had kunnen worden door een meer doordachte ruimtelijke ordening.
Conclusie
De ruimtelijke ordening in Vlaanderen zorgt voor een dicht en intens wegennet en dat brengt logischerwijze veel onderhoudskosten met zich mee. Goede wegen zijn nu eenmaal noodzakelijk en leiden tot minder ongevallen, vlottere verkeerscirculatie en zelfs minder milieuhinder*. De verkavelingsdrang temperen is een eerste stap in de goede richting, maar om onze achterstand met de buurlanden weg te werken, zullen duurzame investeringen de enige optie zijn.
Dit dossier is een samenwerking tussen studenten journalistiek van de Arteveldehogeschool en BOS+. Redactie: Annelore Vandervoort, Bavo Delbaere, Cheyenne Curé, Jeroen Desmecht, Michiel Martin, Senne Verhaeghe, Stef Debeuf, Vincent Cardon, Willem De Maeseneer
Projectwebsite van de studenten
Meer weten:
