Nieuws
Even verschillend als onze landschappen zijn de kleine landschapselementen waaruit ze bestaan. Hoe je al die houtkanten, bomenrijen en heggen ecologisch kan beheren en aanplanten? Daar biedt dit rapport een antwoord op! KLE-experten van BOS+, ForNaLab en de Provincie Antwerpen hielden de pen vast, en kregen input via een brede specialistengroep.
Houtkanten herontdekt
Houtkanten, bomenrijen en hagen: het zijn de kleine landschapselementen (KLE’s) die ons Vlaamse platteland mee vorm geven. Ze ademen geschiedenis, sommige staan al op de kaarten van Ferraris getekend en doen dus al meer dan 350 jaar dienst als perceelsgrens. Het zijn lokale hotspots voor biodiversiteit en ze leveren tal van ecosysteemdiensten. En toch verdwenen ze vorige eeuw aan een snel tempo uit ons landschap. Een trend die zich ook nu nog verderzet, maar het tij lijkt zich stilaan toch te keren. Het Vlaams Houtkantenplan dat minister Demir in het leven heeft geroepen wil hier alvast aan bijdragen.
We merken voorzichtig een hernieuwde interesse in KLE’s in Vlaanderen. Vanuit de lokale overheden is er interesse in het beheren en aanplanten van houtkanten omdat dit bijdraagt aan zowel klimaatadaptatie- als -mitigatieplannen: bomen brengen verkoeling en bufferen tegen droogte door het creëren van een microklimaat (adaptatie) en bomen leggen koolstof vast in hun biomassa en in de bodem (mitigatie). De hernieuwde aandacht van particulieren (landbouwers en grondeigenaars) voor houtkanten komt vooral voort uit de interesse naar biomassa en houtsnippers voor bio-energie en mulching.
Met dit rapport reiken we graag de handvaten aan die nodig zijn bij het (opnieuw) in beheer nemen van KLE’s, en het aanplanten van nieuwe pareltjes in het landschap. We verliezen hierbij de biodiversiteitsfunctie van de KLE’s niet uit het oog; meer nog, we stellen deze voorop, gezien deze perfect kan samengaan met het leveren van andere gewenste ecosysteemdiensten (vastleggen van koolstof, houtproductie, beperken van erosie, bieden van schaduw en beschutting…).
Leeswijzer
Het rapport bestaat uit vier verschillende delen:
Deel 1 – Inleiding: Achtergronden voor een ecologisch beheer
Het eerste deel is een uitgebreide inleiding tot de houtige kleine landschapselementen in de provincie Antwerpen. Het heeft als doel om een wetenschappelijk onderbouwde inleiding te zijn voor iedereen die zich wil bekwamen in of die betrokken is bij het beheer of de aanleg van kleine landschapselementen. De volgende thema’s komen aan bod:
- Typologie van de verschillende KLE’s in de provincie Antwerpen
- Belang van KLE’s, hun cultuurhistorische en biodiversiteitswaarde en hun waarde voor ons als mens.
- Redenen om bestaande KLE’s te beheren en nieuwe aan te planten.
- De biodiversiteit in KLE’s kan worden verhoogd door in te zetten op drie pijlers: soortendiversiteit, structuurdiversiteit en dood hout. Deze pijlers worden verder toegelicht en er zijn ook praktische richtlijnen opgenomen: ‘Hoe realiseer je het in de praktijk?’
- Achterstallig beheer: Hoe herken je het? En op welke manieren kan zowel een hakhoutherstelbeheer als een knotherstelbeheer worden opgestart.
- Nazorg: Hoe kan je de afgezette stobben of jonge aanplant beschermen tegen wild- en veedruk en woekerende probleemsoorten?
- Hoe herken je een waardevolle kruidlaag en wanneer is er voorzichtigheid geboden bij het aanplanten van bomen en struiken?
Deel 2 – In de praktijk
In het tweede deel wordt de theorie concreet gemaakt door het formuleren van streefbeelden voor biodiverse bomenrijen, houtkanten en heggen.
De aandachtspunten bij het beheer en de aanleg van KLE’s worden uitgebreid besproken. Naast de basisregels voor ecologisch beheer en aanplanten krijgen ook de vragen: ‘Wanneer kiezen voor een bomenrij, houtkant of haag/heg?’ en ‘Hoe heb je aandacht voor cultuurhistorie en eigenheid van het landschap bij jouw keuze?’ een concreet antwoord.
Deel 3 – Beslissingsbomen voor beheer van bestaande houtkanten, bomenrijen en hagen.
In dit derde deel zijn beslissingsbomen uitgewerkt. Eerst wordt de lezer begeleid in het bepalen van type houtkant, bomenrij of haag. Vertrekkende vanuit het bestaande type zijn er verschillende beheerkeuzes die kunnen worden gemaakt. Elk met een ander doeltype en voor- en nadelen die eraan verbonden zijn. Nadat de keuze behouden of omvormen wordt gemaakt, volgen de beheeringrepen die nodig zijn voor die omschakeling of die ervoor kunnen zorgen dat bij het bestaande type een grotere biodiversiteit kan huisvesten.
Deel 4 – Beslissingsbomen aanplant nieuwe houtkanten, bomenrijen en hagen.
Het aanplanten van nieuwe KLE’s kan vanuit verschillende doelen. Voor biodiversiteit kan er een focus liggen op bloei, op vruchtzetting of op waardplant. Die focus beïnvloedt de soortenkeuze. In dit hoofdstuk zijn tabellen opgenomen die die keuze begeleiden. Voor elk streefbeeld is bovendien een aanplantingsschema opgenomen.
Rapport uitgebracht in opdracht en met de steun van:
