Bescherm ons bos

Een betere bosbescherming in 10 stappen

• 1. Stel een onmiddellijk moratorium in op de vernietiging van oud en ecologisch waardevol bos.

  Geef daarvoor de lang beloofde invulling aan artikel 90ter van het bosdecreet, dat de Vlaamse regering belast met de afbakening en bescherming van de meest waardevolle zonevreemde bossen volgens een aantal vastgelegde criteria. Hou daarbij in elk geval rekening met leeftijd en historie (zoals het voorkomen op de topografische kaarten van 1910-1940, de Vandermaelenkaart en de Ferrariskaart), maar ook met kartering op de biologische waarderingskaart, schaal en ligging ten opzichte van bestaand bos (aansluitend bij bestaande bossen of verbindingspotentieel).

  Bossen van ongeveer 100 jaar of ouder, moeten zeker deel uitmaken van deze verhoogde bescherming. Ontbossing van de aangeduide bossen moet verboden worden, en slechts bij hoge uitzondering worden toegestaan via een ministeriële ontheffing.

  De verantwoordelijkheid voor de bescherming moet op Vlaams niveau komen, alsook de bevoegdheid en de factuur voor herbestemming. Parallel mag de toekenning van ontheffingen op het ontbossingsverbod (voor zonevreemde én zone-eigen bossen) slechts bij grote uitzondering gebeuren wanneer het maatschappelijk belang te groot is en enkel gerealiseerd kan worden op die locatie. Dit in tegenstelling tot de situatie in de huidige legislatuur waar zulke ontheffingen nog gemiddeld 30 hectare of ca. 10% van de jaarlijks vergunde ontbossing uitmaken.

• 2. Bereid een algemene ontbossingsstop voor tegen 2030, die ook in het bosdecreet wordt verankerd.

  Dat impliceert dat de diverse vrijstellingen op het ontbossingsverbod in artikel 90bis worden geschrapt. Ontbossing kan van dan af slechts bij hoge uitzondering en uitsluitend na een ministeriële ontheffing worden toegestaan, bijvoorbeeld bij aantoonbaar maatschappelijk belang en na grondig alternatievenonderzoek. Zorg in de tussentijd voor een beleid dat een steile afname garandeert van alle ontbossing.

• 3. Zorg voor een snelle vertaling van de internationale ambities voor natuurbescherming en -herstel wetgeving op nationaal én gewestelijk niveau.

  Dat veronderstelt de uitwerking en uitvoering van een sterke nationale biodiversiteitsstrategie, inclusief een afbakening van 30% te beschermen en 10% strikt te beschermen gebieden op gewestelijk niveau, met heldere richtlijnen over wat die bescherming inhoudt. Landgebruiksverandering (waaronder ontbossing) die leidt tot degradatie van ecosystemen moet hier in elk geval worden uitgesloten, ook in het kader van de Europese klimaatregelgeving (LULUCF). Ook steun aan, en een sterke uitvoering van de Europese Natuurherstelwet zijn cruciaal in Vlaanderen, niet in het minst voor de bescherming van stedelijk bos en natuur. We hebben in onze dichtbevolkte regio relatief gezien weinig bos, maar des te meer middelen. Er is dan ook geen enkel excuus om het beleid dat we verwachten van landen met tropisch bos niet door te trekken naar de eigen regio, integendeel.

• 4. Realiseer een snelle en ambitieuze bouwshift die bedreigde bossen herbestemt

  Belangrijk daarbij is in de eerste plaats een betaalbare planschaderegeling en voldoende middelen voor lokale overheden. 

  Het terugdringen van ontbossing gaat namelijk hand in hand met een effectieve uitvoering van die beloofde bouwshift, waardoor het bijkomend ruimtebeslag in Vlaanderen tegen 2030 halveert. De nieuwe ontwikkelingen die na die datum nog toegestaan worden, mogen niet meer in bos terechtkomen.

  Om dit mogelijk te maken, moeten lokale overheden maximaal gestimuleerd worden om hun ruimtelijk bedreigde bos- en groengebieden te herbestemmen tegen 2030. Een slimme en haalbare planschaderegeling is daarvoor cruciaal, en dient in haar berekeningsmethode niet alleen de wenselijkheid voor ontwikkeling, maar ook de ecologische en landschappelijke waarde van gronden in rekening te brengen.

  Zo kunnen probleemloos afwaarderingscriteria worden opgenomen die de herbestemming van beboste gronden, in het bijzonder oude en ecologisch waardevolle bossen, goedkoper maken. Dit weerspiegelt de lagere vergunningskansen die waardevolle bossen vandaag al hebben. Voor de berekening kan dezelfde objectieve multicriteria-analyse worden toegepast als voor de afbakening van de meest kwetsbare waardevolle bossen voorzien in art. 90ter van het Bosdecreet.

• 5. Garandeer een performant boscompensatiemechanisme.

  Zie dit wel voor wat het is: een laatste redmiddel en in geen geval een excuus om verdere ontbossing toe te staan. 

  Schrap de huidige vrijstellingen in de boscompensatieregeling, zodat voortaan elke ontbossing moet gecompenseerd worden. Dat geldt ook voor de ontbossingen in functie van vastgestelde Europese Natuurdoelen, die een belangrijke negatieve impact hebben op het bewaren van de bosbalans – nochtans de bestaansreden van het compensatiemechanisme.

  De som van ontbossing en compensatie houdt helaas geen rekening met achterliggende motieven en aanleidingen, ook al zijn die van maatschappelijk belang. Houd een heldere rapportering bij, en zorg dat de bosbehoudsbijdrage afgestemd blijft op de reële kostprijs van nieuwe bosaanleg. Verdere achterstand opbouwen in de boscompensatie is ontoelaatbaar.

  Door te zorgen voor een betere bosbescherming in het algemeen, wordt compensatie echter een middel dat steeds minder moet worden ingezet, waardoor men niet alleen gelijke tred kan houden met de ontbossingen, maar er tegelijkertijd ook meer ruimte beschikbaar komt voor netto bosuitbreiding.

• 6. Ondersteun lokale besturen in het vergroenen van hun stads- en gemeentekernen

  Beloon hun inzet voor bosuitbreiding en-behoud via gemeentefinanciering en instrumenten ter bescherming van lokaal groen. 

  Lokale besturen zijn optimaal geplaatst voor het verzekeren van toegang tot groen voor iedereen, maar de gemeentefinanciering beloont bijkomende ontwikkeling en straft het vrijwaren van open ruimte momenteel af. Dat terwijl wetenschappers en de Europese Commissie in haar initiële voorstel voor de Europese Natuurherstelwet pleiten voor een minimum boomkroonbedekking van 10% in elke gemeente – idealiter zelfs 30% – en geen netto verlies van stedelijk bos en groen tegen 2030.

  Die doelstelling vraagt de nodige instrumenten voor een strikte bescherming van bossen en hoogstammige bomen op lokaal niveau, en een mentaliteitsshift in stadsontwikkeling en architectuur die aanwezige vegetatie als basis neemt in elk (ver) bouwproject én actief bijdraagt aan kansen voor nieuwe bomen en groen in de bebouwde omgeving.

  Ook moet de gemeentefinanciering worden aangepast om gemeenten te belonen voor het aanbod aan bos en natuur dat ze op hun grondgebied beheren, realiseren en beschermen, en kan ook via subsidies of projectfinanciering financiële ondersteuning voorzien worden voor de aankoop van bedreigde bossen.

• 7. Het Agentschap voor Natuur en Bos moet bij elk aanvraagdossier voor ontbossingsvergunning grondig te werk kunnen gaan.

  Garandeer een kwalitatieve, transparante en objectief onderbouwde advisering vanuit het Agentschap voor Natuur en Bos bij álle aanvraagdossiers voor ontbossingsvergunningen en ontheffingen. Lokale besturen steunen in hun vergunningsverlening en in het bijzonder bij het weigeren van vergunningen sterk op deze adviezen en expertise van het ANB.

  Maak voldoende tijd en middelen vrij zodat er geen generieke adviezen meer worden afgeleverd of adviezen die zich louter beperken tot de controle of de voorziene compensatiebebossing conform de regelgeving verloopt. Elk dossier dient individueel beoordeeld te worden, los van de geldende bestemmingen. Dat is een overheid aan haar burgers – en aan haar lagere overheden – verplicht.

• 8. Geen bescherming zonder monitoring.

  Breng in kaart welke bossen we hebben, opdat we ze degelijk kunnen beschermen, en zorg voor een kwaliteitsvolle monitoring van de trends. 

  Vandaag hebben we geen voldoende betrouwbare, gebiedsdekkende kartering van het bos in Vlaanderen. De ruimtelijke en planologische ligging van onze bossen blijft onbekend, wat een gericht bosbeleid bemoeilijkt.

  Het is daarnaast een pijnlijke vaststelling dat we al decennialang niet kunnen zeggen hoe onze bosoppervlakte evolueert, omdat de waargenomen tendensen niet boven de foutenmarge van de meetmethode uitkomen. Er moet daarom dringend werk gemaakt worden van een performante en statistisch meer solide monitoring zowel voor het kwantificeren van onze bosoppervlakte, bosverliezen en bosuitbreiding (bv. via een verfijning
  van de Bosinventaris), als voor het vaststellen van ruimtelijke trends (inclusief een overlap met bestemmingen, bv. via verfijning van de hooggroenkaart, biologische waarderingkaart, landgebruikskaart of ruimteboekhouding).

  Met de technieken die vandaag beschikbaar zijn, moet dat ook in onze versnipperde regio mogelijk zijn.

• 9. Evalueer, actualiseer en verduidelijk de richtlijnen voor de inhoud en opmaak van MER’s.

  Doe dat in lijn met de huidige biodiversiteit- en klimaatcrisis. Zorg dat daarin voldoende aandacht en gewicht gegeven wordt aan de impact op klimaat, koolstofopslag, stikstof en biodiversiteit.

  Verhoog de lat voor het alternatievenonderzoek dat vandaag veel te vrijblijvend kan worden ingevuld, en doorbreek de problematische situatie waarbij MER-diensten in rechtstreekse opdracht werken van vergunningaanvragers en al te vaak rapporteren ‘à la tête du client’ .

• 10. Treed streng op tegen illegale ontbossing.

  Tijdens deze legislatuur werd jaarlijks gemiddeld zo’n 50 hectare illegale ontbossing vastgesteld (of bijna 20% bovenop de vergunde ontbossing). Dat is
  mogelijk maar een fractie van wat er in werkelijkheid verdwijnt.

  Investeer daarom in een betere monitoring en handhaving van onvergunde ontbossing, en pak overtreders strenger aan. Zorg bovendien voor
  een sluitend en duidelijk systeem dat een vergunningsaanvraag en regularisatie uit elkaar haalt.