Het laatste IPCC rapport maakt ons vooral warm voor de volgende klimaatmars

Afgelopen maandag bracht het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) haar ‘zesde syntheserapport’ uit. Dat bevat de huidige wereldwijde kennis over klimaatverandering, de impact en risico’s ervan, oplossingen en hoe ons aan te passen aan nu al onvermijdelijke gevolgen. Het bundelt zes eerder verschenen rapporten over specifieke onderwerpen tot één groot verhaal. Een thriller die zonder actie zal uitmonden in horror. De moraal: we moeten zeer dringend een andere weg inslaan. De curve van de uitstoot van broeikasgassen moet steil naar beneden. 

Het meer dan 3600 pagina’s tellende document is het eindresultaat van de zesde rapporteringscyclus sinds 1990. Wetenschappelijke rapporten die in essentie altijd hetzelfde zeggen: voor een leefbare toekomst, moet onze CO₂-uitstoot naar beneden. Met elk rapport worden de voorspellingen accurater en vooral zorgwekkender. Met elk rapport hebben we weer wat meer tijd verloren en komen onomkeerbare kantelpunten dichterbij. Met elk rapport neemt de schade door klimaatrampen in veelvoud toe. Met elk rapport worden meer klimaatwetenschappers uit wanhoop activisten.  

Het rapport reikt opnieuw een heel scala aan oplossingen aan. VN-baas António Guterres noemt het niet voor niets een ‘survival guide for humanity’.

Niet omdat we niet zouden weten wat we moeten doen. Het rapport reikt opnieuw en met grotere overtuiging een heel scala oplossingen aan. VN-baas António Guterres noemt het niet voor niets een ‘survival guide for humanity’.  

Afbeelding uit het IPCC rapport die de waargenomen (tot 2020) en verwachte (2020 – 2100) temperatuurstijging weergeeft voor verschillende uitstootscenario’s – en die plaatst tegenover de levensloop van verschillende generaties. Bron: IPCC AR6 SYR SPM figuur 1.c

© Bron: IPCC AR6 SYR SPM figuur 1.c

Bossen als cruciale klimaatoplossing 

Het zijn ook vooral oplossingen die al bestaan – toekomstige technologieën, bijvoorbeeld voor CO₂-afvang en opslag, die weinig soelaas bieden. Ze komen te laat en zijn ook te duur. Veel belangrijker zijn de energietransitie naar zon en wind, het stoppen van ontbossing en ecosysteem-conversie, en een ander voedselsysteem en eetgewoonten. Broeikasgassen moeten vooral blijven waar ze thuishoren: diep onder de grond, in bodems, in planten en bomen. 

Na het verschijnen van het vorige deelrapport gingen we al dieper in op het enorme oplossingspotentieel van bomen en bossen. Door nú een einde te maken aan wereldwijde ontbossing, door bossen te herstellen, duurzame bosbouw en het integreren van bomen in landbouwsystemen, kunnen we enorme hoeveelheden CO₂ uit de atmosfeer houden en ons tegelijk beter bestand maken tegen droogte, hitte en overstromingen. 

Klik op de afbeelding om te vergrotenAfbeelding uit het IPCC rapport die het potentieel van mitigatieoplossingen (a, rechts), haalbaarheid van aanpassingen (a, links) en van het potentieel van mitigatieoplossingen gelinkt aan consumptie (de ‘vraag-zijde’; b). De lengte van de oplossingsbalken van de mitigatieoplossingen komt overeen met het totale potentieel, de kleur geeft een indicatie van de kosten. Het stoppen van ontbossing en vernieling van andere ecosystemen, ecosysteemherstel, be- en herbebossing, en duurzaam bosbeheer, nemen een aanzienlijk deel van het oplossingspotentieel voor zich. Ontbossing is in belangrijke mate gelinkt aan voedsel en landbouw, die ook een hoog aandeel innemen (verspilling, duurzame landbouw, koolstofopslag in landbouwbodems, lagere vleesconsumptie). Het meeste mitigatiepotentieel zit in de energietransitie, met name naar zon en wind. De rol van technologische oplossingen rond koolstofopslag blijft zeer beperkt.:

Bron: IPCC AR6 SYR SPM figuur 7

Een kwestie van verantwoordelijkheid 

Die toenemende wanhoop is vooral het gevolg van het uitblijven van actie. Van de kleine schaal en te trage tempo voor het uitrollen van oplossingen. En vooral, het ontbreken van een krachtdadig klimaatbeleid. 

Toegegeven, de uitdaging is enorm. Het gaat over een wereldwijde systeemverandering, over alle grenzen en sectoren heen, met veel meer financiële middelen. Maar hoe langer we wachten, hoe moeilijker het wordt. En de huidige realiteit is een pak absurder dan het nodige alternatief: we investeren nog steeds meer in fossiele brandstoffen dan in klimaatmitigatie en -adaptatie samen. 

Alle landen moeten nú alles doen wat ze kunnen. Met de woorden van alweer Guterres: “Verwachten dat anderen eerst gaan, betekent dat de mensheid als laatste eindigt”. Maar wel volgens het principe van gedeelde maar verschillende verantwoordelijkheden. Rijkere landen, met meer slagkracht en die hun economie grotendeels hebben gebouwd op de uitstoot van fossiele brandstoffen, moeten meer doen. Daaronder ook België. Onze historische uitstoot en dus bijdrage aan de huidige temperatuurstijging van meer dan 1° opwarming bedraagt 60 keer die van de Democratische Republiek Congo. Elk jaar zorgt onze consumptie voor een tropische ontbossing ter grootte van het Brussels Gewest. 

Verwachten dat anderen eerst gaan, betekent dat de mensheid als laatste eindigt.

António Guterres, secretaris-generaal van de Verenigde Naties

Het zijn ook de meest kwetsbaren die eerst worden getroffen, tussen maar ook binnen landen. Kleine eilandstaten dreigen letterlijk te verdwijnen. Droogte en hitte in tropische gebieden dreigen grote oppervlaktes onleefbaar te maken. Mensen met minder middelen zijn in een veel slechtere positie om zich aan te passen aan de gevolgen die zich nu al laten voelen. Vrouwen worden daarbij disproportioneel getroffen.  

Tijd voor actie: stap mee in de klimaatmars!

Wanhoop is begrijpelijk, maar niet het juiste antwoord. Elke nieuwe windmolen, elke geplante of geredde boom of stukje bos duwt de curve beetje bij beetje naar beneden. Er is nu al een veel groter bewustzijn en meer klimaatbeleid dan na het eerste IPCC rapport. Maar het moet allemaal veel sneller en grondiger. 

Kom daarom met ons mee naar de klimaatmars, op 3/12 in Brussel. Dat is nog even, maar wel superbelangrijk. Aan de vooravond van Vlaamse, Federale én Europese verkiezingen, en met dit rapport (figuurlijk dan toch) onder de armen, is het een uitgelezen moment om een veel, véél potiger klimaatbeleid te eisen. Met hoe meer we op straat komen, hoe luider onze stem zal klinken. 

IPCC-syntheserapporten zoals deze worden één keer in de 6 of 7 jaar gepubliceerd. Het volgende rapport is dus voorzien voor 2030.  Tegen dan moet de curve zijn afgebogen.  

Lees meer over de voorgestelde klimaatoplossingen voor België in het Memorandum van de Klimaatcoalitie en het Klimaatmemorandum van Bond Beter Leefmilieu. Lees hier de reactie van de Klimaatcoalitie op het IPCC rapport.