Ontbossing

Het gaat niet goed met de bossen in de wereld. Ondanks hun cruciale rol in het tegengaan van de klimaat- en biodiversiteitscrisis, en ondanks de vele andere voordelen en (ecosysteem)diensten die ze ons leveren, staan bossen wereldwijd gigantisch onder druk. Wereldwijd ging al bijna de helft van de oorspronkelijke bosoppervlakte verloren, en nog steeds verdwijnt er meer bos dan er bij komt. Het beschermen van de bossen die ons nog resten, vormt dan ook een cruciale – en elke dag meer prangende – uitdaging. 

Tropische ontbossing blijft zich aan een alarmerend tempo doorzetten, voortgestuwd door de groeiende vraag naar producten als vlees, palmolie, soja, cacao, koffie, rubber, hout en mais, en door de aanleg van industrie en infrastructuur. Op sommige plaatsen gaat het over kleine stukjes bos die verdwijnen: landbouwgebieden die langzaam uitdijen of omhoog schuiven in berglandschappen. In andere gevallen, vaak in de echte hotspots van ontbossing (zoals de Amazone, Indonesië of Congo), worden op korte tijd grote happen bos weggekapt waardoor waardevolle wouden brutaal in stukken worden gesneden.

Geïmporteerde ontbossing

Gezien de grote internationale vraag naar commodities die direct of indirect leiden tot deze ontbossingen, is het belangrijk dat ook Europese staten – inclusief België – hun verantwoordelijkheid opnemen in het stoppen van deze ‘geïmporteerde ontbossing’. De Europese wetgevingLees hier meer over de visie van BOS+ op de eerste versie van het nieuwe EU-wetsvoorstel die ontbossing door EU-consumptie moet stoppen. die hierrond op initiatief van de Europese Commissie wordt opgemaakt, kan daarin een centrale rol spelen. De implementatie ervan in nationale en regionale beleidskaders in eigen land wordt dan ook een belangrijk aandachtspunt voor de komende jaren.

Inheemse gemeenschappen

Onderzoek toont aan dat lokale en inheemse gemeenschappen die in of rond het bos wonen een enorm belangrijke rol vervullen als beschermers van hun leefomgevingInheemse volkeren blijken de beste bewakers van de bossen in Latijns-Amerika. Lees er meer over.. Geschat wordt dat een derde van alle bossen in de tropen wordt beheerd door de lokale gemeenschappen. Ze zijn daarom niet alleen cruciaal als strenge bewakers van hun bossen, maar ook als stewards van het klimaat en de biodiversiteit. Het respecteren en toekennen van eigendomsrechten en eigenaarschap over leefgebieden voor lokale en inheemse gemeenschappen, en het ondersteunen van hen in het duurzaam beheer van hun bossen, worden gezien als één van de meest efficiënte manieren om bossen te beschermen.

Paradoxaal genoeg neemt de druk op lokale en inheemse gemeenschappen toe en worden hun mensenrechten steeds meer geschonden. Kwetsbare groepen, zoals jongeren en vrouwen, worden in het bijzonder getroffen door het verlies van bosgebieden.

Tekenend voor deze alarmerende trend is het aantal moorden op milieuverdedigers dat nog elk jaar toeneemt. In 2018 moesten 164 milieuactivisten hun strijd met hun leven bekopen, in 2019 steeg dit cijfer al naar 212 en in 2020 tot zelfs 227. Het volwaardig betrekken van (vertegenwoordigers van) inheemse gemeenschappen in internationale onderhandelingenBeluister het interview met Fermin Shimatani, directeur van Peruaanse inheemse koepelorganisatie ANECAP en partner van BOS+, vanop de COP26 in Glasgow, over het belang van internationale erkenning en de ondersteuning van inheemse gemeenschappen. rond klimaat en biodiversiteit is dan ook een absolute noodzaak, die in de praktijk nog te weinig ingevuld wordt.

De sluipmoord op het Vlaamse bosareaal

Maar ook in Vlaanderen vraagt bosbehoud, en een sluitende bescherming van waardevolle (zonevreemde) bossen nog stevige inspanningen. Ontbossing is vandaag nog niet de uitzondering die het zou moeten zijn. Integendeel: 2020 was volgens cijfers van het ANB een recordjaar voor bosverlies. Met 296 hectare vergunde ontbossing is die sinds 2001 nog nooit zo hoog geweest.

Daarachter schuilen soms grotere ontbossingen maar in hoofdzaak gaat het over een onafgebroken stroom aan (zeer) kleine ontbossingenHet VRT-duidingsmagazine Pano toonde in haar reportage van 23/2/22 i.s.m. BOS+ aan hoe er in Vlaanderen nog te veel bomen worden gekapt. Lees hier onze nabespreking.. De meeste vergunningen worden verleend in woongebied, industriegebied of andere harde bestemmingen en uitgereikt door lokale besturen, die maar moeilijk kunnen weerstaan aan de druk van hun kiezers, projectontwikkelaars of investeerders. Het betekent al vele jaren een sluipmoord op het Vlaamse bosareaal waarvan de meeste dossiers ook nog eens onder de radar van de publieke opinie blijven. Want voor elk Lappersfortbos waar mensen voor op de barricaden gaan staan, zijn er vele tientallen ontbossingsdossiers waar niemand voor in de bres springt. Ook op ecologisch vlak zijn die verliezen dramatisch, want evengoed zitten hier zeer waardevolle bosfragmenten en eeuwenoude Ferrarisbossen tussen. Zeker voor die oude, ecologisch zo waardevolle bossen dat ze onvervangbaar zijn, zou er een totaalverbod op ontbossing moet komen.

Bovendien functioneert het boscompensatiemechanisme nog niet op zo een manier dat elke ontbossing ook daadwerkelijk gecompenseerd wordt door bosaanleg elders, waardoor de achterstand qua boscompensatie de voorbije decennia steeds verder opliep en er netto geen hectare bos bijkwam.

Hoe werkt BOS+ rond dit thema?

BOS+ moedigt alle inspanningen voor duurzame en kwalitatieve bosuitbreiding aan, maar benadrukt dat het behoud van bestaand bos – naast de realisatie van nieuwe bossen – óók een speerpunt moet zijn van een daadkrachtig bosbeleid. Zowel in Vlaanderen als internationaal is er daarvoor nog een lange weg af te leggen. BOS+ draagt daar aan bij door:

• Via beleidswerk, campagne en (pers)acties te pleiten voor een sterker Vlaams beleid rond bosbehoud, waarin ontbossing de uitzondering moet zijn in plaats van de regel. Dat veronderstelt onder andere
• • • Een betere bescherming van onze waardevolle zonevreemde bossen, want nog steeds is de ontbossing van meer dan 10.000 hectare (soms zeer waardevol) bos in Vlaanderen met één pennentrek vergunbaar én hier wordt veel te vaak gebruik van gemaakt.
    • Een betere ruimtelijke ordening en een regelgeving die lokale besturen wapent tegen ontwikkelingsdrift en hen ook de financiële middelen biedt om een bos- en natuurvriendelijk beleid te voeren.
    • Een efficiënte en transparante regeling rond boscompensatie, die de tijdige en correcte realisatie van compenserende bebossingen bij bosverlies garandeert.
• Burgers, verenigingen en actiegroepen te ondersteunen in het verdedigen en vrijwaren van bossen en bomen in hun buurt.
• Lokale en inheemse gemeenschappen in onze partnerlanden te ondersteunen en versterken in hun strijd voor bosbehoudEen analyse van meer dan driehonderd studies uit de voorbije twintig jaar is duidelijk: inheemse volken slagen er veel beter in om hun bossen te beschermen in vergelijking met andere bossen in de regio..
• Samen te werken met lokale gemeenschappen aan meer waardering voor de belangrijke diensten en voordelen die bossen hen leveren, en hen versterken in het duurzaam inzetten ervan.